Hệ số Beta là gì? Cách tính, ý nghĩa của chỉ số Beta trong chứng khoán

Hệ số Beta là khái niệm thường dùng trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán và phân tích tài chính. Hệ số này giúp các trader đo lường mức độ biến động của cổ phiếu hay danh mục đầu tư so với thị trường chung. Đồng thời đánh giá được mức độ rủi ro và tiềm năng sinh lời của khoản đầu tư. Để giải thích chi tiết hơn về hệ số Beta, cũng như ý nghĩa, ứng dụng trong chứng khoán, xem ngay bài viết dưới đây của Investo nhé!

Hệ số Beta là gì?

Hệ số Beta (hệ số B) là hệ số dùng để đo lường mức độ biến động của một cổ phiếu hoặc quỹ đầu tư so với sự thay đổi của thị trường chung. Đây là chỉ số quan trọng trong việc đánh giá rủi ro của một khoản đầu tư. Qua đó giúp nhà đầu tư lựa chọn được cổ phiếu phù hợp với khẩu vị rủi ro của bản thân. Vì vậy mà hệ số B cũng được gọi là mức độ rủi ro.

Hệ số Beta của một mã chứng khoán được tính dựa trên dữ liệu giao dịch trong 100 phiên liên tiếp nhau với khoảng thời gian gần nhất. Nếu mã chứng khoán có dưới 30 phiên giao dịch thì không thể tính giá trị Beta. Nếu mã chứng khoán có số phiên nằm trong khoảng 30 đến 100 thì hệ số B được tính từ khi bắt đầu giao dịch đến phiên gần nhất.

Hướng dẫn cách tính hệ số Beta trong chứng khoán

Các công ty hay trang web chứng khoán hiện nay đều sẽ cung cấp sẵn giá trị của hệ số Beta. Giá trị của hệ số B ở mỗi trang web có thể khác nhau do cách xác định mốc thời gian để tính khác nhau. Nhà đầu tư có thể tính trung bình cộng của các kết quả để lấy giá trị gần đúng của hệ số.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng nên biết công thức tính hệ số Beta của cổ phiếu để hiểu rõ về hệ số này. Cách tính hệ số B như sau:

Trong đó:

• Ri là tỷ suất sinh lời của cổ phiếu
• Rm là tỷ suất lợi nhuận kỳ vọng của thị trường
• Cov (Ri,Rm) là hiệp phương sai giữa tỷ suất sinh lời của cổ phiếu (Ri) với tỷ suất sinh lời của thị trường chung (Rm)
• Var (Rm) là phương sai của  tỷ suất sinh lời của thị trường chung (Rm)
• Giá trị tỷ suất sinh lời của thị trường R được tính bằng công thức (Giá đóng cửa của phiên hiện tại - Giá đóng cửa của phiên trước đó)/Giá đóng cửa của phiên trước đó

Cách tính hệ số Beta của danh mục đầu tư khi đã biết hệ số của từng cổ phiếu:

Nhà đầu tư có thể tham khảo ví dụ cách tính Beta của danh mục sau đây:

Nhà đầu tư có danh mục đầu tư với 3 cổ phiếu là A (Beta = 1.5, tỷ trọng = 25%), B (Beta = 1.4, tỷ trọng = 35%) và C (Beta = 1.6, tỷ trọng = 40%). Như vậy, hệ số B của danh mục là:

1.5 x 25% + 1.4 x 35% + 1.6 x 40% = 1.505

Nếu thị trường tăng trưởng 20%, danh mục đầu tư cũng sẽ tăng 20% x 1.505 = 30.1%. Ngược lại, nếu thị trường giảm 20% thì danh mục đầu tư cũng sẽ giảm 30.1%.

Lưu ý: 

• Khi đầu tư vào tiền mặt hoặc tiền gửi ngân hàng, hệ số B thường được coi là bằng 0. Nghĩa là khoản đầu tư này hoàn toàn độc lập với biến động của thị trường chung.
• Khi sử dụng đòn bẩy, hệ số B của khoản đầu tư sẽ được nhân với tỷ lệ đòn bẩy tương ứng. Nghĩa là khi giá trị Beta tăng gấp đôi, để tối đa hóa lợi nhuận/rủi ro thì phải giảm tỷ lệ đòn bẩy xuống 4 lần.

Xem thêm: Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Ý nghĩa hệ số Beta ảnh hưởng đến thị trường

Trong thị trường chứng khoán, hệ số B đóng vai trò quan trọng trong việc định giá tài sản vốn. Việc hiểu rõ ý nghĩa để ứng dụng hệ số B sẽ giúp nhà đầu tư đo lượng được mức độ phản ứng của cổ phiếu so với thị trường chung. Từ đó đưa ra các đánh giá về mức độ rủi ro và xác định các cơ hội đầu tư phù hợp với mục tiêu tài chính của mình.

• Nếu hệ số B = 1: Mức độ biến động của cổ phiếu và thị trường tương đương với nhau. Đồng nghĩa với việc giá cổ phiếu và thị trường di chuyển cùng pha. Ví dụ như thị trường chung tăng trưởng 1% thì hệ số B cũng tăng 1%.
• Nếu hệ số B lớn hơn 1: Cổ phiếu có xu hướng biến động mạnh hơn so với thị trường. Cổ phiếu có khả năng mang lại lợi nhuận cao nhưng cũng đi kèm với rủi ro lớn. Ví dụ nếu hệ số B = 1.7, khi thị trường tăng trưởng 5% thì cổ phiếu của nhà đầu tư sẽ tăng 5% x 1.7 = 8.5%.
• Nếu hệ số B nằm trong khoảng từ 0 đến 1 (0 < Beta < 1): Cho thấy cổ phiếu đang biến động ít hơn so với thị trường chung. Ví dụ hệ số B = 0.7, nếu thị trường chung tăng 10% thì cổ phiếu chỉ tăng 10% x 0.7 = 7%. Nếu thị trường chung giảm 10% thì cổ phiếu chỉ giảm 10% x 0.7 = 7%.
• Nếu hệ số B = 0: Điều này cho thấy sự biến động của thị trường chung không gây ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Nghĩa là giá cổ phiếu đang biến động độc lập với thị trường chung. Dù thị trường có tăng hay giảm thì cũng không tác động lên giá cổ phiếu có Beta bằng 0.
• Nếu hệ số B < 0: Hệ số Beta âm chỉ ra rằng cổ phiếu đang biến động ngược so với thị trường chung. Nếu thị trường tăng trưởng thì cổ phiếu sẽ giảm, nếu thị trường giảm thì cổ phiếu lại tăng. Trường hợp này thường khá hiếm xảy ra trên thị trường chứng khoán. 

Ứng dụng của hệ số Beta trong chứng khoán

• Xác định cổ phiếu phù hợp với khẩu vị rủi ro: Các cổ phiếu có hệ số B lớn hơn 1 thường có mức độ rủi ro cao nhưng đi kèm với đó là tiềm năng tăng trưởng cao. Với những trader thích mạo hiểm thì đầy sẽ là lựa chọn rất phù hợp. Ngược lại, cổ phiếu có hệ số B thấp hơn 1 thường được coi là cổ phiếu giá trị vì có xu hướng biến động thấp hơn so với thị trường chung. Điều này sẽ hấp dẫn các trader muốn đầu tư vào các cổ phiếu ít biến động và có tiềm năng sinh lời ổn định.
• Phân tích và định giá cổ phiếu: Hệ số B là một hệ số quan trọng trong mô hình định giá tài sản vốn (CAPM - Capital Asset Pricing Model). Mô hình CAPM sử dụng hệ số B để đo lường mức độ tương quan giữa lợi nhuận kỳ vọng của cổ phiếu và lợi nhuận kỳ vọng của thị trường. Qua đó giúp nhà đầu tư tính toán được mức độ lợi nhuận, cũng như rủi ro và định giá cổ phiếu chính xác.
• So sánh mức độ biến động của cổ phiếu so với thị trường chung: Hệ số Beta giúp nhà đầu tư đánh giá xem cổ phiếu hay danh mục đầu tư hiện tại có đang chuyển động cùng chiều với thị trường chung hay không. Ngược lại, nếu hệ số B thay đổi, có thể thị trường cũng đang có sự biến động. Qua đó đưa ra quyết định đầu tư hay quản lý danh mục hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, không phải lúc nào thị trường cũng tuân theo phân phối chuẩn về tỷ suất sinh lời của cổ phiếu. Do đó, việc sử dụng hệ số B để dự đoán xu hướng giá cổ phiếu cũng có thể gặp sau sót.

Chẳng hạn như, nếu nhà đầu tư thêm một cổ phiếu có Beta thấp vào danh mục. Nhưng cổ phiếu này có thể đang có xu hướng giảm từ từ, chậm rãi. Lúc này, độ lệch chuẩn của danh mục đầu tư bị giảm đi nhưng mức thua lỗ kỳ vọng không bị giảm.

Ngược lại, một cổ phiếu có hệ số B cao, đang trong xu hướng tăng nhanh. Khi thêm cổ phiếu này vào danh mục có thể khiến cho mức lỗ kỳ vọng của cả danh mục bị giảm đi. Mặc dù cổ phiếu này sẽ làm khả năng biến động giá của danh mục đầu tư tăng lên.

Ngoài ra, hệ số B cũng chỉ phù hợp với đầu tư ngắn hạn vì không thể cập nhật những dự báo về biến động mới của thị trường. Do đó, nhà đầu tư nên kết hợp hệ số B với nhiều chỉ số khác nhau như ROE, ROA, P/E, EBIT,... để đưa ra kết quả định giá cổ phiếu và đánh giá doanh nghiệp chính xác hơn.

Kết luận

Trên thị trường chứng khoán, hệ số Beta đóng vai trò quan trọng trong việc đo lường mức độ tương quan giữa giá cổ phiếu và biến động thị trường chung. Qua đó giúp nhà đầu tư đánh giá được mức độ rủi ro và lựa chọn cổ phiếu phù hợp để đầu tư. Tuy nhiên, cần nhớ rằng, hệ số B không đảm bảo tính chính xác tuyệt đối để dự đoán xu hướng giá cổ phiếu. Bởi thị trường luôn biến động khôn lường và khó có thể nắm bắt chính xác. Nhà đầu tư cần đánh giá cẩn thận, kết hợp với nhiều chỉ số khác để đưa ra quyết định đầu tư thông minh.

Huỳnh Hà