Cổ tức là gì? Tất cả về cổ tức và cách sử dụng tỷ suất cổ tức

Khi đầu tư vào cổ phiếu, cổ tức là một yếu tố rất quan trọng cần được chú ý. Nó cho phép bạn đánh giá, định giá một doanh nghiệp và tính được khoản tiền lời mà mình sẽ được nhận khi nắm giữ cổ phiếu này. Vậy cụ thể hơn, hãy cùng Investo tìm hiểu tất cả khái niệm xoay quanh cổ tức là gì, nên sử dụng tỷ suất cổ tức như thế nào ở dưới đây nhé!

1. Cổ tức là gì?

Cổ tức là một phần của lợi nhuận ròng và được chia cho các cổ đông trong một công ty cổ phần. Về bản chất, khi một nhà đầu tư mua cổ phiếu phát hành của doanh nghiệp. Tức họ đã trở thành một cổ đông của công ty. Và, khi các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có lời, một phần lợi nhuận sẽ được chia cho họ. Phần lợi nhuận này chính là cổ tức.

Trong đó, lợi nhuận ròng bằng tổng doanh thu trừ đi tất cả các khoản chi phí và thuế. Ngoài ra, trong một số trường hợp được thỏa hiệp trước, một phần cổ tức sẽ được giữ lại để tái đầu tư, hoặc trích xuất thành quỹ dự phòng. Đây được gọi là lợi nhuận giữ lại.

Cổ tức là khoản lợi nhuận ròng được chia sẻ với các cổ đông trong công ty.

Việc chia cổ tức nghĩa là chia sẻ một phần lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh dành cho các cổ đông. Cổ tức càng có tỷ lệ cao. Công ty càng nhận được nhiều sự chú ý của các nhà đầu tư lớn. Khi này họ sẵn sàng góp những khối lượng tiền vốn lớn để mua cổ phần và tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động và phát triển.

2. Các hình thức chi trả cổ tức

Trích theo khoản 3 của điều 135 Luật Doanh Nghiệp 2020 quy định về việc chi trả cổ tức. Cụ thể như sau:

“Cổ tức có thể được thanh toán bằng tiền mặt, cổ phần, cổ phiếu hoặc nhiều loại tài sản khác. Điều này sẽ tuân theo quy định của công ty phân phối cổ phiếu. Tuy nhiên, nếu lựa chọn chi trả bằng tiền mặt. Nhà đầu tư cần sử dụng đồng Việt Nam để sở hữu cổ phần công ty Việt Nam. Các phương thức thanh toán quy định theo pháp luật.”.

Như vậy, hiện nay đang có 3 hình thức trả cổ tức mà nhà đầu tư có thể dùng. Đó là thanh toán cổ tức bằng cổ phiếu, thanh toán bằng tiền Đồng Việt Nam hoặc theo các loại tài sản có quy định khác.

a. Thanh toán bằng tiền mặt

Với hình thức chi trả tiền mặt, nhà đầu tư có thể sử dụng nhiều hình thức giao dịch. Ví dụ như chuyển khoản, séc, thanh toán trực tiếp hoặc bằng bất cứ hình thức giao dịch khác. Miễn là thanh toán với đơn vị tiền Việt Nam đồng, hóa đơn của bạn sẽ được chấp thuận.

Hiện nay, nhiều mã cổ phiếu như LHG, GHC, SZL, hay DRL,... đều có mức cổ tức rất cao. Thường trên 15% cho mỗi cổ phần và cao nhất có thể lên đến trên 60% cho cổ đông. Đây là các doanh nghiệp phát triển và được đánh giá cao trên thị trường đầu tư.

Thanh toán cổ tức bằng tiền mặt - Co tuc la gi? 

b. Thanh toán bằng cổ phần

Thanh toán cổ tức bằng cổ phần. Trong một số trường hợp hoặc với một số cổ đông đặc biệt, công ty thường lựa chọn hình thức thanh toán cổ tức bằng cổ phần thay cho tiền mặt. Khi thanh toán bằng cổ phần, nhà đầu tư nhận được nhiều lợi ích đi kèm hơn so với việc chỉ nhận tiền mặt. Còn ở phía công ty, thanh toán bằng cổ phần là phương án giữ chân nhiều nhân tài. Vừa đảm bảo lợi ích lâu dài mà vẫn giữ được một khoảng tiền nhất định để hoạt động kinh doanh.

Thanh toán cổ tức bằng cổ phiếu đảm bảo nhiều lợi ích cho nhà đầu tư và cả công ty.

c. Thanh toán bằng tài sản khác

Là hình thức có phần ít phổ biến hơn 2 hình thức trên. Tùy vào điều kiện riêng của các công ty cổ phần mà họ có thể chi trả cổ tức bằng các loại tài sản khác. Tuy nhiên, tài sản quy đổi phải có giá trị tương đương về tiền. Bên cạnh đó, tài sản này cần được chấp nhận thanh toán bởi cổ đông trước khi giao dịch.

Một số loại tài sản khác thường được quy đổi gồm hàng hóa, thành phẩm, bất động sản, cổ phiếu hoặc các sản phẩm tài chính khác.

3. Cổ tức gồm những loại nào ?

Thường được phân loại dựa trên các mức cổ phiếu mà nhà đầu tư lựa chọn. Hiện nay, ta có thể phân loại cổ tức thành 2 loại phổ biến nhất. Đó là cổ tức của cổ phần ưu đãi và cổ tức của cổ phần phổ thông.

a. Cổ tức của cổ phần ưu đãi

Cổ tức cổ phần ưu đãi. Được xét theo từng loại hình và mức ưu đãi nhất định. Cổ tức cổ phiếu ưu đãi thường đem lại cho nhà đầu tư khoản tiền lời và quyền lợi cao hơn hơn các cổ phiếu phổ thông. Trong đó, cổ phần ưu đãi được chia làm 4 loại và mỗi loại sẽ có những ưu điểm về chia cổ tức khác nhau.

• Cổ phần ưu đãi cổ tức. Người sở hữu cổ phần này sẽ được nhận thêm cổ tức so với các cổ phiếu thông thường.
• Cổ phần ưu đãi hoàn lại. Ngoại trừ ưu đãi về cổ tức, nhà đầu tư có thể yêu cầu hoàn vốn theo yêu cầu. 
• Cổ phần ưu đãi biểu quyết: Ngoại trừ ưu đãi về cổ tức. Nhà đầu tư sẽ có thêm các quyền lợi về quyền biểu quyết, quyền tham dự đại hội cổ đông,...
• Cổ phần ưu đãi khác. Tuy theo điều lệ công ty cổ phần, các cổ phiếu này sẽ có thêm nhiều ưu đãi khác nhau.

Cổ tức của các loại cổ phần ưu đãi.

b. Cổ tức của cổ phần phổ thông

Cổ tức cổ phần phổ thông. Khi này tiền lời mà nhà đầu tư nhận về sẽ chỉ là một phần của lợi nhuận ròng. Khoản tiền lời này sẽ được nêu chi tiết khi ký hợp đồng mua bán. 

Cổ tức cổ phần phổ thông và cổ tức cổ phần ưu đãi.

4. Làm thế nào để nhận được cổ tức ?

Để được hưởng quyền lợi và cổ tức cổ phần, nhà đầu tư cần sở hữu cổ phần của doanh nghiệp đó trước ngày giao dịch không hưởng quyền. 

Nếu cổ phiếu của nhà đầu tư là cổ phiếu đã niêm yết. Khoản cổ tức tính theo tỷ lệ sẽ được chi trả trực tiếp vào tài khoản chứng khoán của bạn.

Đối với các doanh nghiệp chi trả cổ tức bằng cổ phần, cổ phiếu. Trong khoản 30 ngày đến 60 ngày sau, các cổ phiếu đó mới chính thức được chia về tài khoản của nhà đầu tư.

Trường hợp nhà đầu tư nắm giữ các cổ phiếu chưa niêm yết (OCT). Bạn cần liên hệ trực tiếp đến doanh nghiệp để được hưởng cổ tức.

5. Cách thức chi trả cổ tức

Căn cứ theo Luật Doanh Nghiệp 2020, tại khoản 3 điều 135 có quy định về việc chi trả cổ tức. Theo đó, các doanh nghiệp và công ty cổ phần có thể chi trả cổ tức cho các cổ đông theo 3 hình thức như sau:

• Chi trả cổ tức bằng tiền mặt.
• Chi trả cổ tức bằng cổ phần, cổ phiếu.
• Chi trả cổ tức bằng các loại tài sản khác. Các tài sản quy đổi này phải có giá trị tương đương về tiền và được chấp thuận bởi cả người nhận và đơn vị chi trả.

Các đơn vị doanh nghiệp chỉ có thể chi trả cổ tức dưới 3 hình thức được pháp luật quy định.

6. Ưu điểm và nhược điểm của cổ tức

a. Ưu điểm

Với hình thức chi trả cổ tức bằng tiền mặt, cổ tức mang lại nhiều ưu điểm cho cả nhà đầu tư và doanh nghiệp. Cụ thể như sau: 

• Cổ đông nhận cổ tức bằng tiền mặt có cảm giác an tâm hơn khi đầu tư cổ phiếu. Đặc biệt là trong các thời điểm kinh tế có nhiều sự biến động. Việc nắm giữ tiền mặt sẽ là phương án tối ưu, an toàn hơn các loại tài sản khác.
• Khi chi trả cổ tức bằng tiền mặt, doanh nghiệp đã ngầm chứng minh độ ổn định của dòng tiền doanh nghiệp. Với khả năng quay vòng vốn tốt cùng nhiều thế mạnh về tài chính, công ty nhận được đánh giá cao sẽ dễ dàng kêu gọi vốn và thu hút nhiều nhà đầu tư lớn.

Ưu điểm của cổ tức theo hình thức chi trả bằng cổ phiếu:

• Chi trả cổ tức bằng cổ phiếu có thể làm tăng tính thanh khoản cho thị trường. Điều này cũng làm hạn chế các rủi ro khi thanh khoản và thúc đẩy nhà đầu tư mua thêm cổ phiếu.
• Chi trả bằng cổ phiếu giúp doanh nghiệp tránh được khoảng thuế 2 lần. Các khoản lợi nhuận ròng được giữ lại có thể xây dựng thành các quỹ rủi ro hoặc sử dụng để mở rộng sản xuất.

Cổ tức mang lại nhiều ưu điểm cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp phát hành.

b. Nhược điểm

• Doanh nghiệp phải chịu thuế 2 lần khi chi trả cổ phiếu bằng tiền mặt. Đó là thuế doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân.
• Với doanh nghiệp đang gặp khó khăn về tài chính hoặc có dòng tiền xoay vòng kém ổn định. Khoản tiền cổ tức sẽ là một gánh nặng lớn cần xử lý.
• Chia sẻ cổ phiếu trong nhiều trường hợp có thể khiến bộ máy quản trị mất ổn định. Đặc biệt là khi các cổ đông đang nắm giữ quá nhiều cổ phiếu ưu đãi biểu quyết.
• Việc phân phát cổ phiếu giúp tăng tính thanh khoản của thị trường. Tuy nhiên, trong trường hợp các dự án kinh doanh không hiệu quả, nguy cơ cổ phiếu giảm giá sẽ diễn ra rất nhanh. 

Cổ tức chi trả bằng tiền mặt có thể làm một gánh nặng lớn đối với nhiều doanh nghiệp.

7. Tác động của cổ tức đến giá cổ phiếu

Cổ tức là yếu tố chính để giúp doanh nghiệp thúc đẩy tăng giá cổ phiếu. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, chia cổ tức có thể khiến giá điều chỉnh theo hướng ngược lại. 

Ví dụ: Càng gần đến ngày chia cổ tức, các cổ đông càng có xu hướng muốn nắm giữ thêm cổ phần thay vì tiếp tục giao dịch. Và, càng sau ngày chia cổ tức, các cổ đông càng muốn bán cổ phiếu sở hữu. Xu hướng mua bán này gây tác động lớn đến tỷ lệ cung cầu, tính thanh khoản và giá của cổ phiếu thị trường. Đặc biệt, tính thanh khoản của thị trường trở lên bất ổn định. Giá cổ phiếu có thể bị kéo giảm nhanh chóng. 

Do đó, việc điều chỉnh giảm giá theo tỷ lệ cổ tức được thực hiện nhằm đảm bảo sự công bằng giữa mọi nhà đầu tư trong ngày trả cổ tức. 

8. Sử dụng tỷ suất cổ tức

Tỷ suất cổ tức - Dividend Yield là tỷ suất sinh lời mà nhà đầu tư sẽ nhận được từ một cổ tức nếu mua ở thời điểm hiện tại. Theo đó ta có thể tính tỷ suất cổ tức theo công thức dưới đây.

Công thức tính tỷ suất cổ tức.

Tỷ suất cổ tức là một trong những chỉ số quan trọng được dùng để đánh giá và định giá một doanh nghiệp. Theo đó, khi một cổ phiếu có tỷ suất càng cao, giá trị định giá doanh nghiệp cũng được đặt ở mức tương tự. 

Ví dụ về mô hình định giá Absolute PE để xác định giá trị cổ phiếu dựa trên tỷ suất cổ tức.

Mô hình định giá Absolute PE để xác định giá trị cổ phiếu dựa trên tỷ suất cổ tức.

9. Định giá cổ phiếu bằng chiết khấu dòng cổ tức

Phần lớn các nhà đầu tư lựa chọn đầu tư cổ phiếu sẽ kỳ vọng hưởng lợi từ hai dòng tiền. Dòng tiền thứ nhất là từ khoản cổ tức nhận được trong thời gian sở hữu. Dòng tiền thứ hai đến từ việc bán cổ phiếu. 

Tuy nhiên, giá bán cổ phiếu phụ thuộc nhiều vào dòng cổ tức cổ phiếu đó đem lại trong tương lai. Tức, khi dòng tiền cổ tức càng lớn, giá trị cổ phiếu tương lai càng cao. Chính vì vậy, nhà đầu tư cần hiểu về cách chiết khấu dòng cổ tức về hiện tại để có thể thực hiện các phép tính lợi nhuận. 

Phương pháp chiết khấu dòng cổ tức có 2 mô hình chính, bao gồm cổ tức một giai đoạn và cổ tức nhiều giai đoạn. 

Mô hình cổ tức một giai đoạn.

Công thức mô hình cổ tức một giai đoạn.

Trong đó: 

• Vo là giá trị của cổ phiếu hiện tại. t = 0 là thời điểm hiện tại.
• P1 là giá kỳ vọng trên mỗi cổ phiếu. Thời gian t = 1.
• D1 là cổ tức kỳ vọng trên mỗi cổ phiếu năm đầu tiên. Giá định cổ tức được thanh toán vào cuối năm t = 1. 
• r là tỷ suất lợi nhuận theo yêu cầu tính trên cổ phiếu. 

Mô hình cổ tức nhiều giai đoạn. 

Công thức mô hình cổ tức nhiều giai đoạn.

Trong đó: 

• Vo là giá trị của cổ phiếu hiện tại. t = 0 là thời điểm hiện tại.
• Pn là giá kỳ vọng cho mỗi cổ phiếu. Thời gian t = n.
• Dt là cổ tức kỳ vọng trên mỗi cổ phiếu năm đầu tiên. Giá định cổ tức được thanh toán vào cuối năm t = n. 
• r là tỷ suất lợi nhuận theo yêu cầu tính trên cổ phiếu.

10. Kết luận

Như bạn thấy, cổ tức là một yếu tố quan trọng giúp nhà đầu tư đánh giá một đơn vị doanh nghiệp. Nó cũng là một trong hai dòng tiền chính mang về lợi nhuận cho các nhà giao dịch cổ phiếu. Chính vì vậy, việc nắm bắt rõ các kiến thức xoay quanh cổ tức là gì là cần thiết. Nếu bạn vẫn còn những câu hỏi khác về thuật ngữ này và cần giải thích thêm, xin hãy để lại một bình luận ở phía dưới nhé! Cảm ơn bạn đã đọc!

Phương Sơn