Vì Sao Nhiều Người Hiểu Sai Về Cổ Tức Và Tác Hại Của Nó?

Một giáo sư từ London Business School (Trường Kinh doanh London) viết rằng các công ty môi giới và các tập đoàn có thể giúp chúng ta thay đổi cách suy nghĩ bất hợp lý và phi linh hoạt về cổ tức.

Các công ty cắt giảm cổ tức trong đại dịch

Carnival là một trong nhiều công ty bị ảnh hưởng bởi đại dịch nên đã tạm dừng chia cổ tức. Theo vị giáo sư, các doanh nghiệp nên đánh giá lại về những khoản chi trả này.

Trong năm qua, phía doanh nghiệp và giới chức chính trị đã lên tiếng lập luận nhiều lần rằng các tập đoàn kinh doanh phải thực hiện nghĩa vụ với tất cả các bên liên quan (stakeholder) chứ không chỉ các cổ đông. Và thực sự, nhiều doanh nghiệp đang nhận những trách nhiệm này trong đợt đại dịch hiện nay; thông qua trả lương nghỉ phép cho hàng loạt nhân công và quyên tặng hang hóa. Chính các nhà đầu tư đã tài trợ cho phần lớn những nỗ lực đó.

Nhưng khi nói đến trách nhiệm của doanh nghiệp, có một giới hạn tối thiểu mà nhiều cổ đông cho rằng không bao giờ nên vi phạm. Theo lập luận của họ, cổ tức không nên bị cắt giảm.

Không nên cắt giảm CT

Ví dụ, một tập đoàn đầu tư từ Anh mang tên Investment Association gần đây đã cảnh báo nhiều hội đồng quản trị trong các doanh nghiệp rằng khi họ phải đối phó với những thời điểm khó khăn như lúc này. “Đó là một nguồn thu nhập quan trọng đối với các quỹ hưu trí và các tổ chức từ thiện; cũng như đối với những người tiết kiệm và người hưởng chế độ hưu trí thông thường”. Và “các cổ đông sẽ cảm thấy lo ngại nếu phía doanh nghiệp giảm; hoặc tái lập mức cơ bản một cách không cần thiết.” Thật vậy, một số công ty đã sa thải bớt nhân viên nhưng vẫn duy trì cổ tức.

Tuy nhiên, đây là một trường hợp mà hầu như mọi người đều hiểu lầm về các chỉ số tài chính cơ bản đối với tình thế bất lợi của các doanh nghiệp, cổ đông và các bên liên quan.

Cổ tức không phải là nguồn lợi duy nhất cho nhà đầu tư

Một trong những chỉ số cơ bản nhất trong tài chính là tổng lợi nhuận chứ không phải cổ tức. Nó được chi trả không đem lại nguồn lợi cho các nhà đầu tư. Bởi vì khi CT có giá trị 1 USD thì đơn giản là giá cổ phiếu giảm xuống 1 USD. Giống như khi ta rút tiền về từ ATM vậy. Tiền về túi nhiều hơn một chút nhưng tiền trong tài khoản giảm xuống ít hơn. Đúng là cổ tức có khả năng thanh khoản, cho phép các cổ đông sử dụng nó cho những nhu cầu của họ. Nhưng các cổ đông đơn giản có thể tự tạo thanh khoản bằng cách bán đi cổ phiếu của họ.

Lấy ví dụ về một quỹ hưu trí cần kiếm 100 USD, và họ đang sở hữu 100 cổ phiếu giao dịch với mức giá 10 USD/cổ phiếu. Nếu công ty chi trả 1 USD cho mỗi cổ phiếu, thì nhu cầu này của quỹ được thỏa. Nhưng giá cổ phiếu sẽ giảm xuống còn 9 USD. Do đó, giá trị của quỹ hiện chỉ còn 900 USD. Nếu họ loại bỏ cổ tức, giá cổ phiếu sẽ vẫn là 10 USD. Quỹ này có thể bán ra 10 cổ phiếu để kiếm được số tiền 100 USD. Như vậy họ còn lại 90 cổ phiếu trị giá 10 USD mỗi cổ phiếu. Do đó giá trị của quỹ cũng lại là 900 USD.

Hiểu sao cho đúng? 

Cách hiểu lầm về cổ tức cũng có thể được nhận thấy rõ bằng cách so sánh chúng với cổ phần mua lại. Cả hai đều là hình thức thanh toán cho cổ đông. Tuy nhiên, cổ phần mua lại có lợi thế vô cùng lớn vì chúng rất linh hoạt. Một doanh nghiệp có thể thực hiện mua lại cổ phần trong một năm nào đó. Và không mua lại nữa trong năm tiếp theo và giá cổ phiếu sẽ không bị tác động. 

Ngược lại, cổ tức thường không có tính linh hoạt. Khi một công ty trả cổ tức thì họ tự đặt cho mình nghĩa vụ phải tiếp tục làm như vậy trong tương lai. Vì nếu như họ cắt cổ tức, giá cổ phiếu sẽ giảm mạnh.

Hậu quả 

Tạm thời bỏ qua thực tế rằng cổ tức làm giảm mức lãi trên vốn đầu tư thì hậu quả của tình huống trên là rất lớn. Đầu tiên, các doanh nghiệp sẽ bị trói buộc quanh mức cổ tức. Và họ có thể sẽ thực hiện những nước cờ ngắn hạn để bảo toàn cho nó. Trong một cuộc khảo sát, các giám đốc tài chính thừa nhận rằng; họ sẽ thậm chí cắt giảm cả các khoản đầu tư có lãi để duy trì mức cổ tức.

Thứ hai, các cổ đông có thể phải trả cái giá đắt cho cổ tức. Một nghiên cứu của Sam Hartzmark và David Solomon đã phát hiện ra rằng; nếu mua loại cổ phiếu có trả cổ tức khi nhu cầu về cổ tức cao sẽ làm giảm lợi nhuận của các nhà đầu tư từ 2% đến 4% mỗi năm. Đáng ngạc nhiên là các chuyên gia cũng vướng phải cách hiểu sai lầm trên. Những nhà phân tích vốn chủ sở hữu cũng dự đoán quá mức về giá của loại cổ phiếu có trả cổ tức trong tương lai. Mà họ quên đi rằng cổ tức được lấy đi từ cái giá của cổ phiếu.

Đâu là điểm khuyến khích nhà đầu tư?

Nếu dựa vào cổ tức để có thanh khoản thì chính là khuyến khích nhà đầu tư trở nên thụ động. Các cổ đông có thể “ngồi mát ăn bát vàng” và lấy tiền chi trả cho các nhu cầu của họ bằng tiền cổ tức mỗi năm mà không cần phải theo dõi xem cổ phiếu của doanh nghiệp nào nên bán đi. Nhưng khi một công ty trả cổ tức thì tức là họ quyết định bán đi giá trị cổ phiếu thay mặt cho các cổ đông.

Nếu tỷ lệ cổ tức là 3% thì có nghĩa là: mỗi năm, nhà đầu tư bán đi 3% cổ phần sở hữu, bất kể tình hình kinh doanh của công ty đó đang diễn ra như thế nào. Nếu như không quá phụ thuộc vào cổ tức, một nhà đầu tư chủ động sẽ phải thực sự chủ động trong việc đào sâu theo dõi chi tiết về các công ty mà họ sở hữu và chỉ bán đi những cổ phiếu có triển vọng ảm đạm. Với cách quản lý tài chính như vậy, đổi lại sẽ giúp đảm bảo rằng các CEO sẽ có nguồn tiền đầu tư cho tương lai.

Đúng là khi bán ra cổ phiếu để đổi thành tiền mặt thì nhà đầu tư sẽ phải chịu một ít chi phí giao dịch. Nhưng ở một khía cạnh tương tự, bất kỳ cổ đông nào khi vẫn muốn dốc lực đầu tư vào một công ty có trả cổ tức thì họ cũng sẽ phải tái đầu tư nguồn tiền cổ tức và từ đó chi phí giao dịch cũng phải phát sinh lần nữa.

Điều cần thay đổi là gì? 

Vậy giải pháp là gì đây? Biện pháp khắc phục rất đơn giản. Tài khoản môi giới chứng khoán nên hiển thị tổng lợi nhuận thay vì lợi nhuận về giá cho một lựa chọn giao dịch và bên cung cấp thông tin tài chính nên cho thấy biểu đồ hoặc các chỉ số về tổng lợi nhuận.

Thứ hai là cần thay đổi luật chơi khi chia cổ tức. Đúng là với quy luật thị trường hiện hành, mọi thứ đều có lý. Thị trường sẽ trừng phạt bất kỳ doanh nghiệp nào cắt giảm cổ tức, vì vậy các doanh nghiệp sẽ không giảm mức cổ tức xuống thấp hơn trừ khi họ thực sự tuyệt vọng. Như vậy, nếu việc cắt giảm cổ tức được xem là một dấu hiệu xấu thì cũng là điều hợp lý.

Nhưng nó cũng không cần phải đến mức này, như chúng ta có thể thấy ở trường hợp mua lại cổ phần. Doanh nghiệp có thể cắt giảm cổ tức năm nay và thay đổi nó lại ở năm sau mà? Nếu làm như vậy, các doanh nghiệp sẽ không bao giờ bị “bí lối”. Trong khi họ cần huy động tiền mặt để rót vốn cho một khoản đầu tư hoặc trả lương cho nhân viên của mình.

Cổ tức “linh hoạt”

Nếu nghĩ rằng thế cân bằng này có thể thay đổi được thì chúng ta có quá ảo tưởng hay không? Không hẳn. Cổ tức đặc biệt đã được xem như là “khoản thanh toán một lần duy nhất”. Cho nên các nhà đầu tư đều sẵn lòng nhận định rằng một số cổ phiếu có tính linh hoạt.

Hơn nữa, cuộc khủng hoảng hiện tại đã cho phép các công ty cắt giảm cổ tức. Nếu họ đưa ra những lời giải thích chính đáng về mục đích sử dụng của nguồn tiền mặt. Họ nên tận dụng cơ hội này để thiết lập lại luật chơi. Mà trong đó theo kỳ vọng thông thường là không chia hoặc mức CT thấp. Và các nhà đầu tư nên quen dần với các khoản cắt giảm đó. Thay vì trừng phạt các doanh nghiệp bằng cách bán tháo cổ phiếu của họ.

Nếu các công ty có trả CT trong tương lai thì họ nên nhấn mạnh rằng: cũng giống như khi mua lại cổ phần. Sự kiện này sẽ không lặp đi lặp lại trừ khi họ còn dư tiền mặt. Sau khi đã rót đủ vốn cho các khoản đầu tư sinh lời. Bằng cách đó, các công ty sẽ không bao giờ phải ưu tiên duy trì thành tích chi trả nhiều hơn so với trả lương song phẳng cho nhân viên, giảm lượng khí thải carbon hoặc đầu tư cho tương lai.

Đăng Khoa - Theo WSJ