Thuật ngữ IPO là gì? Có những lưu ý gì khi đầu tư IPO

Thuật ngữ IPO có lẽ đã quá quen thuộc đối với người giao dịch chứng khoán. Tuy nhiên, với các nhà đầu tư mới tham gia thị trường, câu hỏi này vẫn còn nhiều sự mới mẻ, cùng với đó là các kiến thức thú vị liên quan đến IPO. Cùng Investo đọc ngay bài viết dưới đây để có cái nhìn chuyên sâu hơn và tận dụng các cơ hội đầu tư tiềm năng từ IPO nhé! 

1. IPO là gì ?

IPO (Initial Public Offering), là thuật ngữ chỉ việc lần đầu phát hành cổ phiếu ra công chúng. IPO được xem là điểm bắt đầu trong quá trình huy động vốn lâu dài của một công ty. Thông qua việc phát hành, cổ phiếu doanh nghiệp sẽ được giao dịch trên các sàn chứng khoán, và công ty sau IPO sẽ trở thành công ty cổ phần đại chúng. 

IPO - Lần đầu phát hành cổ phiếu ra công chúng

Mục tiêu của một công ty IPO là để huy động vốn thông qua thị trường chứng khoán. Nhờ đó, công ty có thể tiếp tục hoạt động và phát triển các dự án có tiềm năng. Thậm chí, khi huy động vốn thành công, số tiền huy động vốn qua cổ phiếu hoàn toàn có thể sử dụng để chi trả các khoản cần thiết như trả nợ, đầu tư bộ máy, tạo điều kiện cho sự sáp nhập các doanh nghiệp nhỏ lẻ, giúp nhân viên sở hữu được cổ phần công ty và tăng thêm độ uy tín cho doanh nghiệp.

Khi tham gia thị trường IPO, những nhà đầu tư sở hữu số lượng lớn cổ phiếu tốt với mức giá rẻ, thậm chí trở thành cổ đông và nhận được thêm nhiều quyền lợi. 

Lưu ý: Chỉ những doanh nghiệp chưa từng niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán mới được xét vào thị trường IPO. Khi sở hữu hơn 100 cổ đông, các doanh nghiệp này sẽ được coi là công ty đại chúng.

2. Ưu điểm và nhược điểm của IPO

Các cổ phiếu được phát hành công khai để giúp doanh nghiệp huy động vốn. Tuy nhiên, bất kể việc huy động có thành công hay không. Việc công khai cổ phiếu sẽ mang lại một số lợi thế và bất lợi cho doanh nghiệp.

a. Ưu điểm

• IPO là một chiến thuật huy động vốn. Mục tiêu chính thường thấy nhất khi một công ty công khai cổ phiếu là huy động vốn. Một khi đã công khai cổ phiếu với nhiều điều kiện có lợi, công ty dễ dàng có được sự chú ý của nhiều nhà đầu tư lớn trên thị trường. Từ đó, việc mở rộng kinh doanh và thực hiện các dự án mới cũng trở nên dễ dàng hơn.
• IPO tăng tính thanh khoản: Khi niêm yết cổ phiếu trên sàn giao dịch, cổ phiếu dễ dàng được giao dịch công khai và có sẵn, hỗ trợ nhà đầu tư mua bán một cách linh hoạt nhất
• IPO giúp nâng cao hiệu quả hoạt động. Thị trường chứng khoán cực kỳ chú trọng sự minh bạch thông tin và báo cáo tài chính. Các doanh nghiệp IPO đểu có báo cáo tài chính, kết quả kinh doanh, rủi ro hoạt động, và các báo cáo này đều được kiểm toán, nên độ uy tín của các công ty sẽ cao hơn các hình thức khác. 
• Hoạt động IPO giúp công ty gia tăng vị thế. IPO giúp doanh nghiệp nhanh chóng gia tăng giá trị tài sản thông qua các lợi thế về vị thế, thương hiệu và độ uy tín trên thị trường. Ngoài ra, IPO thành công giúp tạo sự thuận lợi cho những đợt phát hành cổ phiếu sau đó.
• Hoạt động IPO giúp quảng bá thương hiệu. IPO làm tăng khả năng nhận diện của doanh nghiệp. Nhờ đó, thu hút được đội ngũ nhân sự chất lượng về làm việc. Các công ty IPO cũng là một kênh đầu tư thoái vốn dài hạn cho các nhà đầu tư ban đầu. 
• IPO tạo nền tảng cho việc mua bán và sáp nhập. Các công ty lớn có cơ hội mua lại công ty nhỏ. Điều này có thể tạo điều kiện để công ty con được tái cấu trúc,  phát triển hơn các mô hình kinh doanh cũ. 

IPO là gì?

b. Nhược điểm

• IPO cho phép công ty có thêm nhiều cổ đông lớn. Trong nhiều trường hợp, các cổ đông này có thêm quyền lợi quyết định hoạt động kinh doanh của công ty. Do đó, nếu không có phương án quản trị tốt. Công ty dễ rơi vào tình trạng mất kiểm soát, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn thể. 
• Quy trình chuẩn bị IPO thường tốn kém và mất nhiều thời gian. Điều này gây áp lực lên nhiều bộ phận quản trị,  đặc biệt là sức ép lớn đối với các công ty nhỏ. 
• IPO gây bất lợi khi thị trường yêu cầu cung cấp quá nhiều thông tin tài chính. Thị trường yêu cầu công ty IPO công khai mọi báo cáo tài chính và thông tin doanh nghiệp. Điều này gây bất lợi khá lớn cho công ty khi để lộ quá nhiều thông tin. Các đối thủ cạnh tranh có thể tận dụng các thông tin này để gây bất lợi cho doanh nghiệp. 

Rủi ro và nhược điểm khi tiến hành IPO mà các doanh nghiệp cần chú ý

3. Doanh nghiệp được và mất gì từ IPO ?

Thực chất, IPO thường được coi là một trong những đích đến đầu tiên của rất nhiều doanh nghiệp. Điều này cho thấy khả năng hiện tại của công ty là rất lớn. Và, họ đã sẵn sàng cạnh tranh với những đối thủ lớn hơn trên thị trường. Tuy nhiên, để tiện hơn cho việc theo dõi và trả lời cho câu hỏi “Doanh nghiệp được và mất gì từ IPO?”, mời bạn theo dõi bảng dưới đây. 

Bảng tóm tắt những lợi ích và bất lợi, những điều được và mất khi IPO.

Lợi ích từ IPO

Bất lợi từ IPO

- Kế hoạch IPO thành công tạo ra hình ảnh đẹp cho doanh nghiệp. Nâng cao giá trị thương hiệu và sự uy tín cho doanh nghiệp. - Cổ phiếu IPO tạo điều kiện cho nhiều giao dịch sáp nhập (M&A). Đặc biệt khi công ty có thể đưa ra nhiều mức giá thương vụ mới khi cổ phiếu của mình đã được công khai. - Cổ phiếu hoạt động trên thị trường chứng khoán ngầm khẳng định cho sự minh bạch về tài chính. Việc này thu hút nhiều nhà đầu tư, cổ đông khó tính. - Cổ phiếu IPO được phép bán cho nhân viên trong công ty. Điều này cho phép họ có được cơ hội lớn hơn để làm việc, tham gia vào hoạt động kinh doanh doanh nghiệp, gia tăng khoản thu nhập thụ động. - Doanh nghiệp IPO có nhiều cơ hội phát triển và nâng cấp bộ máy quản trị. Từ đó, tiếp cận thêm các chiến lược kinh doanh mới mẻ.

- IPO phân tán quyền sở hữu. Trong trường hợp xấu nhất điều này có thể khiến bộ máy quản trị mất kiểm soát. Hệ quả là các hoạt động kinh doanh bị ảnh hưởng. - Cổ phiếu công khai đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sẽ chịu ảnh hưởng của các giao dịch hàng ngày. Điều này sẽ khiến cơ cấu sở hữu cổ phiếu luôn biến động. - IPO yêu cầu nhiều sức lực, thời gian và ngân sách. Đặc biệt khi công ty càng lớn, các chi phí để kiểm toán tài chính, báo cáo thuế,... sẽ càng cao. - Thị trường chứng khoán yêu cầu IPO công khai nhiều tài liệu tài chính, thông tin doanh nghiệp. Điều này có thể là bất lợi lớn. Đặc biệt là khi các đối thủ cạnh tranh biết được quá nhiều thông tin nội bộ. - IPO yêu cầu bộ phận xử lý số, kiểm toán có chuyên môn. Điều này khiến doanh nghiệp phải chi thêm một khoản tiền không nhỏ dành riêng cho bộ phận này.

 

4. Phân biệt IPO Mỹ và IPO Việt Nam

Tùy vào mỗi quốc gia, việc IPO sẽ có các quy định và điều lệ khác nhau. Do vậy, việc nhầm lẫn IPO sẽ gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng cho nhà đầu tư và các quyết định giao dịch. IPO ở Việt Nam được thực hiện theo quy định của Việt Nam và hoàn toàn khác với các quy định của nước ngoài.

• IPO ở Việt Nam không có nghĩa là niêm yết, đây chỉ là bước đầu tiên trở thành công ty đại chúng. Doanh nghiệp sau đó sẽ nộp hồ sơ để niêm yết và có thể được đồng ý hoặc chưa không đồng ý.
• IPO ở Việt Nam có thể làm tại Sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các CTCK
• IPO ở Việt Nam hoàn toàn có khả năng thất bại, đồng nghĩa với việc công ty không thể trở thành công ty đại chúng.

Trong khi đó, việc IPO thành công ở nước ngoài, đặc biệt là Mỹ, sẽ tạo điều kiện để doanh nghiệp "hóa rồng", thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ trong tương lai.

Vinfast gây tiếng vang khi IPO thành công tại Mỹ tháng 8/2023

5. Điều kiện để IPO trên thị trường chứng khoán

Quy định tại khoản 1 điều 15 Luật Chứng khoán 2019 đã ghi rõ về điều kiện để một doanh nghiệp được chào bán cổ phiếu lần đầu. Trong đó bao gồm 5 điều kiện và 2 cam kết. 

• Điều kiện về vốn điều lệ: Mức vốn điều lệ khi chào bán phải trên 30 tỷ đồng. Mức vốn này được ghi và tính trên sổ kế toán.
• Điều kiện về hoạt động kinh doanh: Trong vào 2 năm liên tiếp trước khi tiến hành IPO. Doanh nghiệp cần chứng minh hiệu quả của hoạt động kinh doanh có lãi. Đồng thời không thua lỗ tính đến thời điểm mở bán cổ phiếu.
• Điều kiện về kế hoạch sử dụng vốn. Để được phát chào bán cổ phiếu ở Việt Nam, doanh nghiệp cần thể hiện các phương án, kế hoạch sử dụng vốn hiệu quả sau khi IPO. Và kế hoạch này cần được hội đồng cổ đông thông qua.
• Điều kiện về tỷ số cổ phiếu biểu quyết: Tối thiểu 15% cổ phiếu có quyền biểu quyết phải được nắm giữ bởi ít nhất 100 nhà đầu tư thường. Trường hợp vốn điều lệ của doanh nghiệp là từ 1.000 tỷ đồng trở lên. Tỷ lệ cổ phiếu biểu quyết tối thiểu là 10%.
• Điều kiện pháp lý: Doanh nghiệp IPO không được xét duyệt nếu từng vi phạm hình sự, đang bị truy cứu trách nhiệm, kết án kinh tế,...
• Cam kết của cổ đông lớn: Cổ đông lớn của doanh nghiệp trước khi IPO phải cam kết cùng nắm giữ ít nhất 20% vốn điều lệ của doanh nghiệp trong tối thiểu 1 năm sau đó.
• Cam kết của doanh nghiệp: Doanh nghiệp cần cam kết sẽ thực hiện niêm yết, đăng ký giao dịch cổ phiếu trên hệ thống giao dịch chứng khoán sau khi kết thúc đợt chào bán đầu tiên. 

Điều kiện để một doanh nghiệp  IPO trên thị trường chứng khoán.

6. Quy trình thực hiện IPO

Ngay khi chứng minh khả năng và đủ điều kiện để tiến hành IPO. Dưới đây là quy trình làm việc để phát hành cổ phiếu ra công chúng.

• Bước 1: Doanh nghiệp chuẩn bị IPO làm việc với đơn vị tư vấn, đơn vị kiểm toán và tổ chức bảo lãnh với nhằm đề xuất những phương án phát hành cổ phiếu.
• Bước 2: Doanh nghiệp tiền hành định giá cổ phiếu. Doanh nghiệp thường mong muốn được đặt giá cổ phiếu cao nhằm phản ánh giá trị doanh nghiệp. Tuy nhiên, nếu mức giá mua bán này quá cao, các nhà đầu tư sẽ nhanh chóng bỏ qua và lựa chọn những sản phẩm khác. 
• Bước 3: Họp hội đồng quản trị và đưa ra sự đồng thuận về kế hoạch IPO. Kế hoạch này bao gồm các phương án sử dụng vốn, mục đích huy động vốn, đối tượng chào bán, cách thức phát hành cổ phiếu,...
• Bước 4: Chuẩn bị giấy tờ quan trọng. Trong đó bao gồm: giấy đăng ký IPO, các quyết định đại hội cổ đông, các hợp đồng với đơn vị tư vấn, các văn bản cam kết theo quy định,...
• Bước 5: Nộp hồ sơ lên Ủy ban chứng khoán và chờ đợi văn bản được kiểm tra và xác nhận.
• Bước 6: Nếu được chấp thuận, doanh nghiệp sẽ trực tiếp đưa các thông tin lên các phương tiện truyền thông và hướng đến đối tượng chào bán, công chúng. 
• Bước 7: Sau khi hoàn tất các thủ tục trên, doanh nghiệp sẽ đăng ký lưu trữ, chuyển giao và thanh toán tại trung tâm lưu ký và ủy ban chứng khoán Nhà nước. Các kết quả huy động vốn cũng sẽ được tổng hợp và báo cáo lại trước các cơ quan có thẩm quyền. 

Quy trình thực hiện IPO cho doanh nghiệp 

7. Cách thức mua bán cổ phiếu IPO

a. Cách thức mua cổ Phiếu IPO

Dưới đây là các bước thường áp dụng để mua cổ phiếu IPO mà bạn có thể tham khảo. 

• Bước 1: Lựa chọn cổ phiếu IPO mà bạn muốn mua và truy cập và Website chính thức của công ty phát hành cổ phiếu đó. Tại đây, bạn sẽ tìm thấy biểu mẫu đăng ký mua IPO.
• Bước 2: Hoàn thành biểu mẫu đăng ký mua cổ phiếu IPO. Lựa chọn hình thức mua cá nhân hoặc mua tổ chức.
• Bước 3: Lựa chọn quốc tịch, hoàn thành các thông tin biểu mẫu yêu cầu.
• Bước 4: Xác nhận biểu mẫu là đến từ chủ công ty phát hành cổ phiếu, xác nhận không phải công ty giả. 
• Bước 5: Xác nhận lại thông tin và gửi thông tin đăng ký. Khi này, bạn chính thức hoàn thành biểu mẫu và tham gia mua IPO của công ty.

Hình ảnh minh họa về biểu mẫu đăng ký mua chứng quyền có đảm bảo IPO.

Lưu ý:

Sau khi hoàn thành biểu mẫu và công ty đã xác nhận thông tin của bạn. Nhà đầu tư sẽ nhận được các yêu cầu xác nhận của ngân hàng về yêu cầu mở tài khoản góp vốn. Thêm vào đó là yêu cầu bổ sung các giấy tờ cần thiết có công chứng. Trong đó cụ thể có bao gồm: Bản sao CMND/CCCD của người mua, người ủy quyền; Bản sao xác nhận mã số giao dịch của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam; Giấy ủy quyền mua khác;...

b. Cách chào báo cổ phiếu IPO

Tùy vào tình hình thực tế của doanh nghiệp phát hành mà có thể lựa chọn những hình thức chào bán cổ phiếu khác nhau. Ví dụ:

• Chào bán cổ phiếu IPO qua các phương tiện truyền thông, Internet, và các sàn giao dịch uy tín.
• Chào bán cổ phiếu IPO qua bảo lãnh cam kết.
• Chào bán cổ phiếu IPO qua đấu giá kiểu Hà Lan.
• Chào bán cổ phiếu IPO qua dịch vụ với trách nhiệm cao.
• Doanh nghiệp tự phát hành cổ phiếu IPO.

Một số cách chào bán cổ phiếu IPO của doanh nghiệp sở hữu.

8. Những lưu ý khi đầu tư cổ phiếu IPO

Khi thực hiện giao dịch và đầu tư với cổ phiếu IPO, các nhà đầu tư và tổ chức cần đặc biệt lưu ý một số yêu cầu. Các lưu ý này sẽ trực tiếp quyết định đến quyền lợi giao dịch khi sở hữu cổ phiếu IPO.

a. Đối với tổ chức

Sự phân chia cổ phiếu có thể gây nên nhiều sự bất ổn trong bộ máy quản trị của tổ chức. Đặc biệt trong trường hợp xấu nhất, người đứng đầu tổ chức có thể mất quyền điều hành. Theo đó, các hoạt động kinh doanh, quản trị doanh nghiệp dần trở lên mất kiểm soát. Nếu theo hướng có lợi, đây sẽ là sự cải cách lớn trong bộ máy hoạt động. Ngược lại, đây cũng có thể khiến sức mạnh doanh nghiệp suy yếu. 

Lưu ý: Các hoạt động giao dịch cổ phiếu của doanh nghiệp sẽ thường xuyên chịu tác động từ Chính phủ.

b. Đối với nhà đầu tư

• Nhà đầu tư cần hoàn tất mọi thủ tục để được sở hữu cổ phiếu IPO. Trong trường hợp sai sót khi đối chiếu các thông tin, bạn sẽ được phép sửa lại trong thời gian quy định.
• Cổ phiếu IPO bị giới hạn số lượng sang nhược. Tức, nhà đầu tư có nhu cầu nhượng lại cổ phiếu chỉ có thể thực hiện giao dịch với một khối lượng nhất định.
• Cần lưu ý và đánh giá kỹ các tổ chức IPO mới thành lập trước khi quyết định mua bán, đầu tư cổ phiếu IPO từ các đơn vị phát hành này.

9. Kết luận

Khó có thể phủ nhận sức hút của IPO đối với cả các doanh nghiệp và nhà đầu tư. Và, đặc biệt hơn khi xem xét tại thị trường Việt Nam, bạn có thể nhận thấy các thương vụ IPO của Vinamilk, Alibaba, hay Facebook đều mang lại một khối lượng lợi nhuận khổng lồ cho các cổ đông. Vì vậy, nếu nhận thấy những đơn vị tiềm năng đăng thực hiện IPO. Đây chính là cơ hội tốt nhất để nhà đầu tư đánh giá và thực hiện giao dịch trong thời gian sớm.

Bạn có muốn biết thêm về thương vụ IPO ARM đang được "săn đón" nhất năm 2023 không? Nếu có, hãy theo dõi bài viết dưới đây để có thêm các chi tiết nóng hổi về thương vụ này. Chúng tôi sẽ cập nhật thông tin mới nhất và đầy đủ nhất về thương vụ IPO ARM để bạn có thể hiểu rõ hơn về nó.

Toàn cảnh thương vụ IPO ARM chấn động ngành đầu tư công nghệ thế giới

Phương Sơn