Investo đầu tư 101: thu nhập ròng là gì?

Định nghĩa:

Thu nhập ròng (net income) hay lợi nhuận ròng hoặc lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp là số tiền còn lại mà doanh nghiệp thu được sau khi lấy tổng thu nhập trừ cho tất cả các chi phí phát sinh.

Diễn giải về thu nhập ròng

Thu nhập ròng, hay còn được gọi là lợi nhuận ròng hoặc lãi ròng hoặc lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp, là một khoản mục lợi nhuận. Thu nhập ròng được tính theo công thức lấy toàn bộ doanh thu của công ty trừ cho tất cả các khoản chi phí. Những chi phí đó bao gồm tất cả mọi thứ từ chi phí hoạt động, các chi phí chung cho đến thuế. Do mang tính bao trùm toàn diện nên thu nhập ròng đôi khi được gọi là “dòng cuối” (“bottom line”) của báo cáo tài chính, theo đúng nghĩa đen. Đây là thước đo cuối cùng để đánh giá hoạt động tài chính của một doanh nghiệp. Trong khi đó, các thước đo lợi nhuận khác lại không bao hàm tất cả mọi khoản mục. Chẳng hạn, lợi nhuận gộp chỉ đơn giản là doanh thu trừ đi chi phí sản xuất và chi phí bán ra sản phẩm hoặc dịch vụ.

Số liệu thu nhập ròng có thể giúp các nhà đầu tư nắm rõ liệu doanh nghiệp có tiền mặt tại quỹ để tái đầu tư, trang trải cho các khoản nợ sắp tới hay trả cổ tức cho chủ sở hữu cổ phiếu hay không. Nếu ở tầm cá nhân nhỏ lẻ, bạn cũng có thể tính toán thu nhập ròng của chính mình bằng cách lấy tổng số tiền kiếm được từ tất cả các nguồn và trừ đi thuế cùng các khoản khấu trừ.

Ví dụ

Giả sự bạn kinh doanh xà phòng thủ công và bạn có một gian hàng ngoài chợ. Thu nhập ròng của bạn sau một ngày làm ăn sẽ được tính bằng cách lấy toàn bộ doanh thu trừ đi tất cả các chi phí. Dưới đây là từng khoản phân tích chi tiết:

• Nguyên liệu xà phòng, khuôn, v.v.: 850.000 đồng
• Chi phí thuê gian hàng: 1.500.000 đồng
• Đồ dùng trong gian hàng (bàn, ghế, bảng chỉ dẫn): 750.000 đồng
• Giấy phép: 350.000 đồng
• Bao bì: 550.000 đồng
• Tiền cơm trưa: 350.000 đồng
• Tiền gas: 100.000 đồng
• Thuế: 500.000 đồng

Tổng chi phí: 4.950.000 đồng

• Thu nhập từ xà phòng: 5.000.000 đồng
• Tiền phụ thu khi biểu diễn làm xà phòng: 350.000 đồng

Tổng thu nhập: 5.350.000 đồng

Thu nhập ròng: 5.350.000 đồng – 4.950.000 đồng = 400.000 đồng

Bài học

Để hiểu về thu nhập ròng, bạn hãy tưởng tượng như đang gọt một quả cam chín mọng, ngon ngọt cho bữa trưa vậy…

Có những phần của quả cam bạn có thể giữ lại (và ăn) và những phần bạn loại bỏ (giống như các khoản chi tiêu phát sinh). Thu nhập ròng là phần quả ngọt còn sót lại sau khi bạn gọt bỏ vỏ, bỏ cuống và bỏ hạt.

Tầm quan trọng của thu nhập ròng

Thu nhập ròng là một trong những thước đo tốt nhất cho biết doanh nghiệp làm ăn có lãi được bao nhiêu vì số liệu này có tính đến tất cả các khoản chi phí và thuế. Thu nhập ròng được gọi là “dòng cuối” vì khoản mục này thường xuất hiện ở hàng cuối cùng trong báo cáo tài chính. Đó được xem là con số chốt hạ cuối cùng cho biết liệu công ty có kiếm được tiền trong một khoảng thời gian nhất định hay không.

Nếu nhà đầu tư chứng khoán chỉ nhìn vào doanh thu hoặc các thước đo lợi nhuận khác thì có thể sẽ hiểu lầm. Ví dụ, có những công ty thậm chí phô trương khối lượng doanh số bán hàng rất cao nhưng thực sự họ lại làm ăn thua lỗ triền miên vì số tiền mà họ phải trả để thuê mặt bằng, sản xuất sản phẩm và quảng cáo vượt quá số tiền thu được. Thu nhập ròng có thể giúp cho các nhà đầu tư hiểu rõ liệu doanh nghiệp có còn tiền vào cuối kỳ để cấp vốn cho các dự án đầu tư tăng trưởng, chi trả các khoản chi phí phát sinh bất ngờ và trả cổ tức hay không.

Nếu một công ty mà không có bất kỳ khoản tiền dư nào tại quỹ thì rất có thể họ chỉ đang thoi thóp ở mức đủ sống (chỉ đủ để tồn tại trong ngắn hạn). Điều đó có thể cho thấy rằng công ty có thể gặp khó khăn khi muốn phát triển hoặc trụ vững trong tương lai. Nếu bạn chỉ dựa hoàn toàn vào doanh thu hoặc doanh số để đánh giá một công ty thì có thể bạn sẽ vấp phải những điều bất ngờ về sau này nếu chi phí tăng cao vượt ngoài tầm kiểm soát.

Thu nhập ròng cũng giúp các nhà đầu tư nắm được các khoản chi phí nào đã bào mòn doanh thu. Như vậy, nhà đầu tư có thể hình dung được ranh giới giữa lãi và lỗ cách nhau bao xa nếu chi phí đội lên hoặc doanh thu giảm trong tương lai. Doanh nghiệp nào có chi phí và thu nhập sàn sàn nhau thì có thể dễ bị tổn thương hơn khi điều kiện kinh tế thay đổi hoặc phát sinh các áp lực khác. Còn những công ty có thu nhập cao hơn nhiều so với chi phí thì có thể trụ vững hơn để chống chọi trước những cơn biến động của nền kinh tế hoặc cầm cự được khi chẳng may sụt giảm doanh số bán hàng.

Thu nhập ròng cũng được sử dụng để tính EPS (lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu hoặc thu nhập trên mỗi cổ phiếu), tức là thu nhập ròng chia cho số lượng cổ phiếu đang lưu hành. Đây là một trong nhiều phép đo mà nhà đầu tư có thể sử dụng để so sánh các công ty với nhau và đánh giá về cổ phiếu.

Đối với cấp độ cá nhân, thu nhập ròng là một yếu tố quan trọng khi quản lý ngân sách. Nếu biết chính xác số tiền mà bạn thu được hàng tháng sau khi trừ đi thuế và các khoản khấu trừ, bạn có thể tính được số tiền mà bạn có thể dùng để chi tiêu và tiết kiệm.

Phân biệt thu nhập ròng, tổng thu nhập và lợi nhuận ròng

Các công ty thường báo cáo nhiều loại lợi nhuận trong báo cáo tài chính và báo cáo kết quả kinh doanh. Mỗi khoản mục lợi nhuận đó đều đại diện cho mức doanh thu trừ đi các khoản chi phí nhất định. Một lần nữa, thu nhập ròng là số liệu ở dòng cuối cùng cho biết công ty kiếm được bao nhiêu tiền sau khi trừ đi tất cả các khoản thuế và chi phí. Lợi nhuận ròng, cũng như lãi ròng, chỉ là một thuật ngữ khác tương đương như thu nhập ròng.

Đối với các doanh nghiệp, tổng thu nhập, hay còn được gọi là lợi nhuận gộp, là doanh thu bán hàng trừ đi các chi phí liên quan trực tiếp đến việc sản xuất và bán ra sản phẩm hoặc dịch vụ. Chúng có thể bao gồm những khoản chi phí như chi phí trả lương lao động, chi phí nguyên liệu, chi phí sản xuất và vận chuyển. Tổng thu nhập giúp các nhà đầu tư đánh giá mức hiệu quả hoạt động của một công ty trong khâu sản xuất và bán ra các thành phẩm và dịch vụ của họ. Tổng thu nhập sẽ khác nhau tùy theo từng ngành và các yếu tố như khoảng cách cung ứng đến thị trường (khoảng cách mà sản phẩm cần được vận chuyển đến) có thể sẽ ảnh hưởng đến con số này. Khi nắm rõ sâu về ngành nghề và tình hình của những công ty mà bạn đang đầu tư vào thì bạn sẽ có thể hiểu được con số đó thực sự có ý nghĩa như thế nào.

Đối với cấp độ cá nhân, tổng thu nhập là toàn bộ số tiền bạn kiếm được trước thuế và các khoản khấu trừ. Ví dụ, tổng thu nhập có thể tương đương với tiền lương của bạn, tiền lãi mà bạn kiếm được và thu nhập từ nghề tay trái chẳng hạn.

Cách tính thu nhập ròng

Đối với cấp độ cá nhân, bạn chỉ cần lấy tổng thu nhập (tổng số tiền kiếm được mỗi tháng) và trừ cho các khoản thuế và các khoản khấu trừ. Còn nếu bạn nhận lương trực tiếp từ một công ty nhà nước thì điều này sẽ càng đơn giản, khi đó số tiền mà bạn thực sự nhận được về tài khoản đã trừ đi những khoản như thuế thu nhập cá nhân và các khoản khấu trừ khác nếu có. Nếu bạn có thu nhập từ các nguồn khác, chẳng hạn như tiền lãi trên tài khoản tiết kiệm thì bạn sẽ cần cộng thêm khoản đó vào tổng thu nhập của mình. Nếu bạn kinh doanh độc lập theo kiểu nhỏ lẻ, bạn sẽ cần trừ các khoản thuế và chi phí kinh doanh của mình vào khoản thu nhập mà bạn kiếm được từ hoạt động kinh doanh.

Đối với một doanh nghiệp, công thức tính thu nhập ròng là:

Thu nhập ròng = Tổng doanh thu - Tổng chi phí

Trong đó, tổng doanh thu là số tiền mà doanh nghiệp mang về từ tất cả các nguồn thu nhập, từ các kênh bán hàng cho đến các kênh cung cấp dịch vụ cho đến các hợp đồng làm ăn, v.v. Thông thường, con số này có thể được tìm thấy ở đầu báo cáo tài chính doanh nghiệp. Tổng chi phí bao gồm các chi phí để sản xuất ra những sản phẩm mà doanh nghiệp đem bán, chi phí vận hành doanh nghiệp (chẳng hạn như tiền thuê mặt bằng và tiền lương), thuế, v.v.

Thông thường, thu nhập ròng cũng có thể là một dòng riêng biệt trong báo cáo tài chính mà các công ty công bố trong báo cáo thường niên và hàng quý. Ví dụ, thu nhập ròng của GoPro trong quý 2 năm 2019 được đánh dấu như bên dưới:

Thu nhập ròng nằm ở đâu trên bảng cân đối kế toán?

Thu nhập ròng xuất hiện trong ba mục báo cáo tài chính chủ đạo, gồm: bảng cân đối kế toán, kết quả kinh doanh và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Trên bảng cân đối kế toán, thu nhập ròng không phải là một khoản mục nằm lẻ loi riêng biệt. Thay vào đó, đây là một phần của các khoản lợi nhuận giữ lại, tức là khoản tiền lợi nhuận còn lại sau khi doanh nghiệp đã trả cổ tức cho các cổ đông. Bạn không thể sử dụng con số này để tính thu nhập ròng với thông tin trên bảng cân đối kế toán mà bạn sẽ phải xem trên báo cáo kết quả kinh doanh hoặc báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

Thu nhập ròng nằm ở đâu trên báo cáo kết quả kinh doanh?

Vì được gọi là “dòng cuối”, thu nhập ròng thường nằm ở cuối báo cáo kết quả kinh doanh, nằm sau hầu hết các số liệu doanh thu và chi phí khác. Chỉ những khoản mục như cổ tức và lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu mới được liệt kê sau thu nhập ròng trên báo cáo kết quả kinh doanh. Ví dụ, trên báo cáo kết quả kinh doanh của Microsoft cho quý đầu tiên của năm 2019, thu nhập ròng được liệt kê ở mức gần đáy là 8,8 tỷ USD. Duy chỉ có các khoản mục nằm dưới thu nhập ròng là liên quan đến số lượng cổ phiếu mà các cổ đông sở hữu và cổ tức được phân phối trong giai đoạn này.

Thu nhập ròng nằm ở đâu trên báo cáo lưu chuyển tiền tệ?

Trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ, thu nhập ròng cũng được trình bày trong một khoản mục riêng biệt. Tuy nhiên, thay vì nằm ở cuối bảng, thu nhập ròng lại ở trên cùng vì đây là con số khởi đầu cho các thước đo khác. Khi nhìn vào báo cáo lưu chuyển tiền tệ của Microsoft cho quý đầu tiên năm 2019, có thể thấy thu nhập ròng sẽ nằm ở mục đầu tiên:

Đăng Khoa - Theo learn.robinhood.com