Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract) là gì? Đặc điểm, ý nghĩa và lợi ích

Là loại chứng khoán phái sinh thu hút sự quan tâm đông đảo của nhiều nhà đầu tư trên thị trường tài chính, hợp đồng kỳ hạn là gì? Có mấy loại hợp đồng kỳ hạn? Nội dung, giá trị, đặc điểm của loại hợp đồng này được quy định như thế nào? Hợp đồng tính theo kỳ hạn được ứng dụng trong trường hợp nào? Cùng Investo khám phá chi tiết ngay trong bài viết dưới đây nhé!

Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract) là gì?

Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract) là một loại chứng khoán phái sinh, trong đó hai bên người mua và người bán sẽ thực hiện việc mua hoặc bán một loại tài sản với một mức giá đã được thỏa thuận từ hôm nay (Forward Price), tại một thời điểm xác định trong tương lai (Forward date).

Trong đó:

• Tài sản cơ sở: chứng khoán, ngoại tệ, chỉ số chứng khoán,...
• Thời điểm xác định trong tương lai: ngày thanh toán hợp đồng hay còn được gọi là ngày đáo hạn.
• Kỳ hạn hợp đồng: Thời gian kể từ thời điểm ký kết hợp đồng đến thời điểm thanh toán.
• Giá kỳ hạn: Mức giá áp dụng trong ngày thanh toán hợp đồng.

Hợp đồng kỳ hạn là một loại hợp đồng giao sau. Nếu như hợp đồng giao ngay (Spot Contract), tài sản thường được giao trong vòng 2 ngày kể từ ngày ký kết (T+2) thì hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn đối lập lại, thời điểm giao nhận xa hơn so với T+2.

Trong hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn, chênh lệch giữa giá kỳ hạn và giá giao ngay gọi là khoản thặng dư (Forward Premium) nếu giá kỳ hạn cao hơn, ngược lại nếu giá kỳ hạn thấp hơn, chênh lệch này được gọi là khoản chiết khấu (Forward Discount).

Hợp đồng theo kỳ hạn có thể được sử dụng để đầu cơ giá cả trong tương lai, song, mục đích của hợp đồng là để tránh việc tài sản bị tác động của rủi ro về giá cả cũng như mức lãi suất trong tương lai (helding).

Forward Contract là gì? Ví dụ về hợp đồng kỳ hạn, định giá hợp đồng kỳ hạn.

6 Loại hợp đồng kỳ hạn phổ biến hiện nay

Hiện nay, trên thị trường tài chính phổ biến 6 loại hợp đồng kỳ hạn sau:

• Hợp đồng kỳ hạn cổ phiếu (Equity Forward Contract): Đây là loại hợp đồng theo kỳ hạn có cổ phiếu là tài sản cơ sở.
• Hợp đồng kỳ hạn trái phiếu (Forward Contract On Bond): Đây là loại hợp đồng theo kỳ hạn có trái phiếu là tài sản cơ sở.
• Hợp đồng kỳ hạn hàng hóa (Commodity Forward): Đây là loại hợp đồng theo kỳ hạn có tài sản cơ sở là các loại hàng hóa thực như lúa, lúa mỳ, gạo, dầu thô, cà phê,...
• Hợp đồng giao dịch tiền tệ kỳ hạn (Currency Forward Contract): Đây là loại hợp đồng theo kỳ hạn trong đó bên mua và bên bán cam kết sẽ mua hoặc bán với nhau một lượng ngoại tệ theo một tỷ giá xác định, tại một thời điểm xác định trong tương lai.
• Hợp đồng lãi suất kỳ hạn (Forward Rate Agreement- FRA): Đây là loại hợp đồng theo kỳ hạn trong đó bên mua và bên bán cam kết lãi suất sẽ được trả vào một ngày thanh toán trong tương lai.
• Hợp đồng kỳ hạn không giao dịch (Non - Deliverable Forward – NDF): Đây là loại hợp đồng theo kỳ hạn trong đó bên mua và bên bán thực hiện bằng thỏa thuận giao dịch tiền mặt (Cash Settlement) thay vì giao nhận tài sản gốc (Physical Delivery).

Mặc dù vậy, chỉ có hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn ngoại hối là phổ biến ở thị trường Việt Nam hiện nay. Trong đó, các đối tượng tham gia bao gồm các công ty xuất nhập khẩu, ngân hàng thương mại, các tổ chức đầu tư tài chính để phòng ngừa những rủi ro về giá.

6 loại hợp đồng kỳ hạn phổ biến. Hợp đồng kỳ hạn ngoại tệ. Hợp đồng kỳ hạn ở Việt Nam.

Xem thêm: Đáo hạn phái sinh

Nội dung của hợp đồng kỳ hạn

Nội dung trong hợp đồng kỳ hạn được cấu thành từ 4 yếu tố chính bao gồm: tài sản cơ sở, các bên tham gia hợp đồng, thời điểm xác định trong tương lai (hay còn gọi là ngày đáo hạn) và giá kỳ hạn xác định thanh toán.

Cụ thể:

• Những tài sản cơ sở để giao dịch mua bán:

• • • Tài sản thực: Ngô, đậu tương, lúa mì, cà phê,...
    • Tài sản chính: Cổ phiếu, tiền tệ, trái phiếu,...

• Các bên tham gia ký kết hợp đồng:

• • • Người mua (Long Position): Đối tượng đã đồng ý mua một tài sản cơ sở cụ thể vào thời điểm đã được quyết định trong tương lai, tại một mức giá đã được thỏa thuận sẵn trong hợp đồng  tính dựa vào kỳ hạn.
    • Người bán (Short Position): Đối tượng đã đồng ý bán một tài sản cơ sở cụ thể vào thời điểm đã được quyết định trong tương lai, tại một mức giá đã được thỏa thuận sẵn ở hiện tại trong hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn.

• Thời điểm xác định trong tương lai (Ngày đáo hạn): Đây là khoảng thời gian hai bên đã thống nhất quyết định để thực hiện thanh toán hợp đồng.

• Giá kỳ hạn xác định thanh toán: Đây là mức giá được xác định dựa vào giá giao ngay và lãi suất của thị trường. Giá kỳ hạn xác định thanh toán áp dụng trong tương lai cho tài sản cơ sở nhưng đã được xác định ở thời điểm hiện tại.  

Hợp đồng kỳ hạn lãi suất. Nội dung của hợp đồng.

Giá trị của hợp đồng kỳ hạn

Hợp đồng kỳ hạn bao gồm hai bên tham gia: một bên đồng ý mua và một bên xác nhận bán tài sản cơ sở với một mức giá ấn định trước, tại thời điểm được xác định trong tương lai.

Giá trị của hợp đồng kỳ hạn đối với vị trí người mua

Giá trị nhận được của người ở vị trí mua trong hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn cho một đơn vị tài sản cơ sở là: S(t) - K.

Trong đó:

• K: Giá kỳ hạn được ấn định trước trong hợp đồng. Giá kỳ hạn được ấn định từ ngày các bên ký kết hợp đồng, giá kỳ hạn sẽ không thay đổi cho dù giá của tài sản cơ sở trên thị trường có thể thay đổi.
• S(t): Giá giao ngay của tài sản cơ sở trên thị trường, tính tại thời điểm kết thúc hợp đồng.

Theo đó, người mua bắt buộc phải mua tài sản cơ sở có giá trên thị trường là S(t) vào thời điểm đáo hạn với giá kỳ hạn đã được ấn định trước là K.

Giá trị của hợp đồng kỳ hạn đối với vị trí người bán

Tương tự như vậy, giá trị nhận được của người ở vị trí bán trong hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn cho một đơn vị tài sản cơ sở sẽ là: K - S(t).

Giá trị của hợp đồng đối với người mua và người bán.

Để xem trong hai đối tượng, ai là người có lãi, ai bị lỗ, cùng xem công thức so sánh sau:
Lãi lỗ giá trị từ hợp đồng kỳ hạn = Giá trị nhận được - Phí hợp đồng.

• Trường hợp S(t) > K: Người mua có lãi, người bán bị lỗ.
• Trường hợp S(t) < K: Người mua bị lỗ, người bán có lãi.

Vì hai bên tham gia không phải thanh toán bất cứ chi phí gì trong hợp đồng nên giá trị nhận được từ hợp đồng theo kỳ hạn cũng chính là khoản lãi hoặc lỗ của các bên tham gia trong hợp đồng.

Ví dụ minh hoạ: Vào ngày 3/3/2023, công ty A ký kết hợp đồng theo kỳ hạn mua của công ty B 100 tấn gạo, kỳ hạn 3 tháng, giá kỳ hạn là 800$/tấn gạo. Trong trường hợp này, công ty A nằm ở vị thế người mua, công ty B nằm ở vị thế người bán trong hợp đồng theo kỳ hạn.

Mức giá ấn định này sẽ không đem lại bất kỳ lợi thế nào về giá cho cả hai bên tham gia. Do đó, giá trị của hợp đồng sẽ bằng 0 vào ngày ký kết hợp đồng. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian tiếp theo, giá gạo trên thị trường sẽ thay đổi, khi này, giá trị hợp đồng cũng sẽ thay đổi theo.

Cùng xem bảng minh hoạ lợi nhuận và khoản lỗ của công ty A tại  thời điểm thực hiện hợp đồng dưới đây.

Dưới sự biến động này, có thể thấy, nếu công ty A lãi từ hợp đồng theo kỳ hạn thì công ty B sẽ bị lỗ và ngược lại.

Đặc điểm của hợp đồng kỳ hạn

Hợp đồng kỳ hạn có những đặc điểm cơ bản sau:

• Hai bên không thực hiện thanh toán tiền và trao đổi tài sản cơ sở vào ngày ký kết hợp đồng mà hoạt động này sẽ được thực hiện trong ngày đáo hạn hợp đồng.
• Đến ngày đáo hạn, hai bên tham gia là bên mua và bên bán bắt buộc phải thực hiện theo thỏa thuận hợp đồng. Bất kể giá thị trường của loại tài sản cơ sở tại thời điểm đó có thể cao hơn hoặc thấp hơn giá kỳ hạn thì hai bên bắt buộc vẫn phải thực hiện việc mua bán các tài sản cơ sở theo mức giá kỳ hạn đã được ấn định từ trước. 
• Tài sản cơ sở quy định trong hợp đồng theo kỳ hạn là bất kỳ loại tài sản nào mà không cần phải được chuẩn hóa về khối lượng, giá trị hay chất lượng,... như hợp đồng tương lai.
• Hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn chỉ được giao dịch trên thị trường OTC mà không được niêm yết và giao dịch trên thị trường tập trung như hợp đồng tương lai.
• Hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn không cho phép thực hiện ký quỹ.
• Hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn là bản thỏa thuận và ký kết giữa 2 bên, không qua bất kỳ trung gian và không phải trả bất kỳ khoản phí nào.
• Người tham gia hợp đồng theo kỳ hạn có thể đóng vị thế trên hợp đồng đó bằng cách mở một vị thế ngược đối với một hợp đồng theo kỳ hạn tương tự.
• Rủi ro cao hơn vì tính thanh khoản của hợp đồng theo kỳ hạn thấp.

Đặc điểm của hợp đồng kỳ hạn.

Ưu nhược điểm của hợp đồng kỳ hạn

Ưu điểm

Loại hình giao dịch hợp đồng kỳ hạn đem tới nhiều lợi ích nổi bật như:

• Doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro bằng hợp đồng kỳ hạn:  Hợp đồng theo kỳ hạn được dùng để cố định khoản thu nhập hay chi trả của doanh nghiệp theo một mức giá được ấn định trước. Mức giá này không phụ thuộc vào bất cứ sự biến động nào của tài sản cơ sở trên thị trường.
• Hợp đồng kỳ hạn thường rất linh hoạt: Linh hoạt về mặt thời hạn thực hiện hợp đồng, thời gian giao dịch, quy mô hợp đồng,... Điều này đến từ đặc điểm không chuẩn hóa trong quy cách hàng hóa giao dịch - bởi hợp đồng theo kỳ hạn chỉ là sự thỏa thuận riêng biệt của hai bên tham gia ký kết.

Ưu nhược điểm của hợp đồng kỳ hạn.

Nhược điểm

Bên cạnh những ưu điểm trên, hợp đồng theo kỳ hạn còn tồn tại một số điểm hạn chế như:

• Tính thanh khoản tương đối kém. Tại thời điểm trước ngày đáo hạn, bên bán hoặc bên mua không thể dễ dàng chuyển nhượng vị trí của mình trong hợp đồng trước ngày đáo hạn đã được quy định. Ví dụ, khi không thấy có lợi, khi không có nhu cầu đối với tài sản cơ sở hoặc khi thấy bất lợi, các bên không thể bán hợp đồng hoặc cũng không thể huỷ bỏ hợp đồng.
• Hạn chế trong tính rủi ro xảy ra khi một bên tham gia hợp đồng không có khả năng thực hiện hợp đồng. Chẳng hạn, nếu giá tài sản cơ sở trên thị trường giảm xuống quá mạnh, tổn thất quá lớn, người ở vị thế bên mua có thể từ chối không mua theo cam kết đã thoả thuận trong hợp đồng.

Ý nghĩa của hợp đồng kỳ hạn

Hợp đồng kỳ hạn đem lại những ý nghĩa sau:

• Ý nghĩa cơ bản nhất của hợp đồng theo kỳ hạn chính là sự phòng ngừa rủi ro trước những biến động thất thường của giá cả hàng hóa, lãi suất hay tài sản tài chính. Hợp đồng theo kỳ hạn thường là phương thức doanh nghiệp ứng dụng để cố định một khoản chi phí, thường là chi phí nguyên vật liệu để phòng ngừa rủi ro leo thang của giá cả.
• Đặc biệt, hợp đồng theo kỳ hạn chính là công cụ tài chính tốt nhất để phòng ngừa rủi ro tỷ giá đối với các ngân hàng thương lại, các nhà đầu tư tài chính, các công ty đa quốc gia và những người chịu ảnh hưởng nhiều nhất trước sự biến động của tỷ giá hối đoái.

Ý nghĩa của hợp đồng.

Các rủi ro của hợp đồng kỳ hạn

Giao dịch hợp đồng kỳ hạn, các bên tham gia phải đối mặt với hai rủi ro chính: rủi ro tính thanh khoản và rủi ro về thanh toán.

• Rủi ro về tính thanh khoản: Thị trường hợp đồng theo kỳ hạn không phát triển bằng thị trường hợp đồng tương lai, đặc biệt là ở Việt Nam. Vì hợp đồng theo kỳ hạn là loại hợp đồng riêng biệt giữa 2 bên, hợp đồng theo kỳ hạn không được niêm yết trên bất cứ sàn giao dịch nào cả nên loại hợp đồng này không đảm bảo đủ điều kiện để trao đổi trên thị trường, dẫn tới hệ luỵ tính thanh khoản thấp. Trong trường hợp phát hiện rủi ro cao hay có nhu cầu đối với tài sản cơ sở thay đổi thì việc chuyển nhượng hợp đồng hay đóng hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn bằng một vị thế đối lập cũng tương đối khó khăn.
• Rủi ro về thanh toán: Đặc điểm của hợp đồng tính theo kỳ hạn là không có bất cứ một khoản tiền ký quỹ nào giữa các bên, không có trung gian đứng ra làm nhiệm vụ thanh toán bù trừ. Bên cạnh đó, lợi nhuận và các khoản lỗ của hợp đồng tính theo kỳ hạn cũng sẽ được thanh toán khi hợp đồng đáo hạn. Như vậy, nếu hợp đồng tương lai phòng ngừa được rủi ro về tính thanh toán thì hợp đồng tính dựa vào kỳ hạn lại gặp hạn chế tương đối cao trong loại rủi ro này.

Các rủi ro của hợp đồng.

Ứng dụng của hợp đồng kỳ hạn

Một số ứng dụng tiêu biểu của hợp đồng tính theo kỳ hạn:

• Forward Contract thường được ban quản trị doanh nghiệp ứng dụng nhằm mục đích phòng ngừa các rủi ro giá giảm trong tương lai.
• Forward Contract cũng được sử dụng để phòng ngừa các rủi ro, chẳng hạn như rủi ro mất giá tiền tệ (hợp đồng theo kỳ hạn đối với EUR hoặc USD) hoặc rủi ro biến động một loại hàng hoá nào đó (hợp đồng theo kỳ hạn đối với nông sản, dầu mỏ,..)
• Forward Contract còn được ứng dụng để cố định khoản thu nhập hay chi trả của doanh nghiệp theo một mức giá cụ thể đã được ấn định trước, bất chấp sự biến động của tài sản cơ sở trên thị trường.

Ví dụ minh hoạ trong ứng dụng phòng ngừa rủi ro bằng hợp đồng theo kỳ hạn trên thị trường: Vào ngày 07/03/2023, bên A ký kết mua 1 tấn cà phê của bên B qua hợp đồng theo kỳ hạn, thời hạn kéo dài 3 tháng (tức ngày đáo hạn là 07/06/2023) với mức giá 1$/kg. Sau 3 tháng, bên B phải bán cho bên A một tấn cà phê với mức giá 1$/kg. Thời điểm này, bên A bắt buộc phải mua 1 tấn cà phê đó của bên B với mức giá 1$/kg cho dù giá cà phê trên thị trường biến động tăng hay giảm bao nhiêu đi nữa.

Ứng dụng của hợp đồng.

Phân biệt hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng quyền chọn

Để đánh giá và phân biệt hợp đồng tính theo kỳ hạn và hợp đồng quyền chọn, cùng xem xét bảng so sánh dựa trên các tiêu chí cơ bản dưới đây:

So sánh và phân biệt hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng quyền chọn.

Kết luận

Trên đây, bài viết đã tổng hợp toàn bộ những kiến thức liên quan đến hợp đồng kỳ hạn: định nghĩa, phân loại, đặc điểm, giá trị, nội dung, ý nghĩa, ưu nhược điểm, rủi ro và các cách ứng dụng hiệu quả. Hy vọng rằng thông qua bài viết trên, nhà đầu tư đã hiểu rõ hơn về loại hợp đồng độc đáo này, từ đó đưa ra lựa chọn đầu tư và giao dịch hiệu quả.

Investo - Trang tin tức chứng khoán mỹ hôm nay hàng đầu Việt Nam.

Lan Hương