Đáo hạn phái sinh là gì? Những điều nhà đầu tư cần biết về đáo hạn phái sinh

Vào những năm trở lại đây, trên thị trường chứng khoán xuất hiện thị trường chứng khoán phái sinh. Thị trường này mang lại nhiều cơ hội cho các trader. Tạo ra những trải nghiệm mới trong chiến lược đầu tư. Song, để thu được nguồn lợi nhuận tốt nhất thì nhà đầu tư cần hiểu rõ về thị trường chứng khoán này, cũng như ngày đáo hạn phái sinh là gì. 

Đáo hạn phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh có mặt tại thị trường Việt Nam vào năm 2007. Được biểu thị dưới hình thức hợp đồng. Qua đó xác nhận về quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia trong việc thanh toán. Hay chuyển giao số lượng tài sản cụ thể theo mức giá đã được xác định. Tuy giá giao dịch sẽ được tính ở thời điểm hiện tại nhưng thời điểm thực hiện lại là một ngày cụ thể trong tương lai. 

Giao dịch được thỏa thuận trong hợp đồng thường liên quan đến việc mua hoặc bán một tài sản cơ sở. Gồm 2 dạng chính là hàng hóa (thực phẩm, nông sản, năng lượng,…). Và công cụ tài chính (cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất,...). Có 4 loại chứng khoán phái sinh, đó là:

• Hợp đồng kỳ hạn (Forward)
• Hợp đồng quyền chọn (Option)
• Hợp đồng hoán đổi (Swap)
• Hợp đồng tương lai (Future). 

Chứng khoán phái sinh là gì?

Đáo hạn phái sinh - Expiration date là gì?

Đáo hạn phái sinh (trong tiếng Anh gọi là Expiration date) có nghĩa là ngày cuối cùng còn hiệu lực của hợp đồng phái sinh (hợp đồng tương lai hoặc hợp đồng quyền chọn). Trước ngày này, nhà đầu tư phải đưa ra quyết định đối với vị thế mà họ đang nắm giữ. Vào ngày đáo hạn thì hợp đồng của tháng hiện tại được hoàn tất chuyển thành tiền mặt và chuyển sang các tháng tiếp theo để thực hiện giao dịch. Sau khi qua ngày đáo hạn thì hợp đồng phái sinh sẽ không còn giá trị.  

Khi giao dịch trên thị trường này, nhà đầu tư cần nắm rõ về ngày đáo hạn của chứng khoán phái sinh để có thể chốt lời hay cắt lỗ hiệu quả. Qua đó đem lại lợi nhuận cao từ sự chênh lệch giá hợp đồng ở các thời điểm khác nhau. Các doanh nghiệp cũng có thể chủ động trong hoạt động sản xuất kinh doanh và giảm thiểu rủi ro do sự biến động của thị trường.

Đáo hạn phái sinh có nghĩa là ngày cuối cùng còn hiệu lực của hợp đồng phái sinh

Ngày đáo hạn phái sinh là thời điểm nào?   

Đối với mỗi thị trường thì ngày đáo hạn sẽ có cách quy định khác nhau, điển hình như:

• Ở Hoa Kỳ, vào ngày thứ Sáu thứ 3 trong tháng mà hợp đồng hết hạn. Đó cũng là ngày hết hạn của quyền chọn mua cổ phiếu niêm yết.
• Đối với các quyền chọn ở châu Âu, ngày đáo hạn phái sinh sẽ là một ngày trước ngày đáo hạn hợp đồng. Ví dụ trên hợp đồng quy định là thứ Sáu tức là ngày đáo hạn sẽ là ngày thứ Năm.

Tháng đáo hạn được tính lần lượt là tháng ở thời điểm hiện tại, tháng kế tiếp và tháng cuối cùng của hai quý gần nhất. Ví dụ tháng hiện tại là tháng 4 thì các tháng đáo hạn sẽ là tháng 4, tháng 5, tháng 6 và tháng 9.

Thanh toán khi đáo hạn chính là ngày làm việc liền sau của ngày đáo hạn đã diễn ra trên thị trường. Số tiền tăng hay giảm được ghi trên tên tài khoản của khách hàng tương ứng với giá trị lãi hoặc lỗ khi hoàn tất hợp đồng.

Lịch đáo hạn phái sinh trên thị trường giao dịch

Đáo hạn phái sinh có ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán không?

Trước ngày đáo hạn, xu hướng của thị trường chứng khoán có những biến động mạnh. Chứng khoán phái sinh được nhiều nhà đầu tư lựa chọn vì có thể giao dịch 2 chiều. Đồng thời có thể sinh lợi nhuận ngay khi cả thị trường đang giảm. Giá của chứng khoán phái sinh dựa trên giá trị của mã cổ phiếu trên thị trường cơ sở. 

Hoạt động đáo hạn gây ra sự chú ý cho các nhà đầu tư. Bởi những biến động mang tính đột ngột và bất ngờ của các chỉ số trên thị trường chứng khoán. Các trader quan tâm đến kết quả đầu tư sẽ thu lãi hay lỗ sau khi hợp đồng tương lai đến kỳ đáo hạn. Vì vậy phải chuẩn bị tâm lý vững chắc nếu thị trường chứng khoán có nhiều biến động. 

Biến động trên thị trường và tâm lý của nhà đầu tư

Vào thời điểm đáo hạn phái sinh, các nhà đầu tư càng muốn thể hiện vị thế của mình trong thị trường giao dịch. Họ luôn mong muốn giá của hợp đồng phái sinh sẽ tăng để chốt lời. 

Tuy nhiên, gần đến ngày đáo hạn thì xu hướng các công ty chứng khoán sẽ xảy ra hiện tượng đẩy mạnh việc rao bán các hợp đồng. Do đó làm giá cổ phiếu bị giảm xuống, lượng mua giảm. Các nhà đầu tư lúc này thường sẽ giảm mua vào kỳ đáo hạn để tránh gặp rủi ro khi thị trường có những biến động. Các trader sẽ giảm thiểu các hợp đồng sản phẩm phái sinh không có tiềm năng.

Tình hình nền kinh tế và chính sách của Chính phủ

Khi nền kinh tế đang trong tình trạng suy thoái, lạm phát thì Nhà nước sẽ có những động thái hạn chế tín dụng hoặc kiểm soát lạm phát. Thông qua đó, điểm chỉ số thị trường giảm gây ra việc đầu tư cho hợp đồng phái sinh giảm mạnh.

Đó là những lý do để giải thích cho việc tại sao đáo hạn phái sinh thị trường lại giảm. 

Thị trường có xu hướng giảm trước ngày đáo hạn

Ví dụ: thị trường chứng khoán Mỹ vào ngày 17/12/2021 giảm mạnh trong phiên giao dịch. Chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones giảm đến 532,20 điểm, tương đương giảm 1,48% và đóng cửa ở mức 35.365,44 điểm. Chỉ số S&P 500 giảm 48,03 điểm, tương đương giảm 1,03% và đóng cửa ở mức 4.620,64 điểm. Nasdaq giảm 10,70 điểm, tương đương giảm 0,07% và đóng cửa ở mức 15.169,70 điểm.

Bảng cập nhật chỉ số thị trường chứng khoán Mỹ giảm điểm mạnh phiên giao dịch ngày 17/12/2021

Chứng khoán	Đơn vị	Giá trị	Thay đổi giá trị	Thay đổi
Dow Jones	Điểm	35.365,44	-532,20	-1,48%
S&P 500	Điểm	4.620,64	-48,03	-1,03%
Nasdaq	Điểm	15.169,70	-10,70	-0,07%

 

Mức tăng/giảm hàng ngày của chỉ số Dow Jones từ đầu tháng 11 đến 17/12/2021

Nhóm cổ phiếu tài chính tăng mạnh nhất vào ngày 16/12 nhưng lại giảm mạnh nhất trong phiên ngày 17/12 khi mất đến 2,3%. Giá Goldman Sachs giảm gần 4%, Bank of America. JPMorgan Chase giảm lần lượt là 2,5% và 2,3%. 

Những thắc mắc về đáo hạn phái sinh?

Ngoài nắm được cách tính đáo hạn phái sinh, các trader còn phải nắm bắt kịp thời tình hình thị trường. Nhằm tránh khỏi những hao hụt do không đóng/mở vị thế đúng cách. 

Đến ngày đáo hạn phái sinh hợp đồng tương lai nhưng không đóng vị thế thì có sao không?

Nếu đến ngày đáo hạn của hợp đồng tương lai nhưng nhà đầu tư không đóng vị thế. Nắm đến hết phiên đóng cửa thì hợp đồng sẽ được tất toán lãi/lỗ và thực hiện bù trừ thanh toán. Qua ngày giao dịch cuối cùng, hợp đồng đáo hạn sẽ không còn giá trị giao dịch. 

Nếu nhà đang tư đang ở vị trí mua sẽ có quyền mua hoặc không mua khi giao dịch. Tuy nhiên, nếu đến ngày đáo hạn mà chưa thực hiện vị thế của mình. Nhà đầu tư vẫn được giữ lại hợp đồng nhưng lúc này không có quyền mua/không mua theo vị thế nữa. 

Để giữ vị thế mua của hợp đồng tương lai thì bắt buộc trader phải bán hợp đồng đang nắm giữ. Và mua một hợp đồng mới ở vị thế mua vào tháng liền sau. Tương tự với việc nhà đầu tư ở vị thế bán.

Giá thanh toán như thế nào khi không đóng vị thế vào ngày đáo hạn?

Nếu các trader không chủ động đóng vị thế của mình trước khi kết thúc ngày đáo hạn. Thì Sở và hệ thống giao dịch sẽ tự động đóng vị thế và thanh toán lãi/lỗ với mức giá ở mức đóng cửa. Lúc này, các trader sẽ không có được quyền kiểm soát lỗ hay lãi trong vị thế của mình. Ngược lại, trader đóng vị thế vào ngày đáo hạn thì sẽ được thanh toán theo giá ban đầu.  

Nhà đầu tư đóng vị thế vào ngày đáo hạn sẽ được thanh toán theo giá đã đặt ra trong thỏa thuận hợp đồng

Tại sao trước khi đáo hạn phái sinh thị trường lại có sự biến động giá?

Thị trường luôn có những biến động mạnh trước ngày đáo hạn phái sinh. Vào ngày này, nhà đầu tư luôn muốn thể hiện vị thế của mình trong giao dịch. Chứng khoán phái sinh có lợi thế là giao dịch 2 chiều. Đồng thời có thể sinh lợi nhuận ngay cả khi thị trường đang giảm. Nhu cầu cắt lỗ/ chốt lời của nhà đầu tư sẽ phụ thuộc vào thị trường ngày đáo hạn. Thời điểm này nhà đầu tư sẽ biết được kết quả giao dịch hợp đồng phái sinh. Nó có mang lại hiệu quả và lợi nhuận đến cho mình hay không. 

Sự biến động giá xảy ra do hoạt động thể hiện vị thế của nhà đầu tư ồ ạt trên thị trường. Bên cạnh đó, các chứng khoán cơ sở biến động mạnh nhằm mục đích điều hướng thị trường và chỉ số theo mong muốn của những “ông lớn”. 

Vậy nên khi tham gia vào thị trường phái sinh, nhà đầu tư luôn phải đặc biệt quan tâm đến các thông tin của ngày đáo hạn để thực hiện kịp thời các giao dịch chốt lời/cắt lỗ phù hợp. Nếu không chú ý đến thời gian đáo hạn thì rất dễ bỏ lỡ cơ hội thu về những khoản lợi nhuận và có thể dẫn đến những tổn thất tài chính.

Những biến động mạnh về giá xảy ra trên thị trường trước ngày đáo hạn

Kết luận

Thị trường chứng khoán phái sinh là thị trường đầu tư vô cùng hấp dẫn với tính giao dịch 2 chiều, đòn bẩy trong đầu tư lớn, tính thanh khoản cao,… Tuy nhiên, nhà đầu tư luôn phải có những chuẩn bị kỹ lưỡng và có các kiến thức nền tảng về đáo hạn phái sinh. Và quyết đoán trong lựa chọn vào những ngày đáo hạn khiến giá biến động mạnh. Từ đó đưa ra quyết định chốt lời/cắt lỗ hợp lý, mang đến nguồn lợi nhuận cao như mong đợi. 

Huỳnh Hà