Cổ phiếu quỹ là gì? Tại sao doanh nghiệp lại chọn mua cổ phiếu quỹ?

Cổ phiếu quỹ là một loại cổ phiếu đặc biệt, được chính doanh nghiệp phát hành mua lại và sở hữu như một nhà đầu tư. Vậy, tại sao doanh nghiệp lại sẵn sàng chi hàng trăm tỷ đồng để mua loại cổ phiếu này? Tất cả sẽ được giải đáp thông qua bài viết dưới đây, tìm hiểu ngay nhé!

Cổ phiếu quỹ là gì?

Cổ phiếu quỹ hay cổ phiếu ngân quỹ (Treasury Stock) là cổ phiếu đã phát hành và bán ra thị trường nhưng sau đó được chính công ty phát hành mua lại bằng nguồn vốn hợp pháp. Các cổ phiếu này sẽ được giữ lại và không tính vào số cổ phiếu đang lưu hành của công ty. 

Cổ phiếu quỹ được mua lại bởi chính công ty cổ phần đại chúng phát hành bằng nguồn vốn của mình

Công ty có thể sử dụng Treasury Stock để mua bán như một khoản đầu tư, làm cổ phiếu thưởng cho nhân viên để tạo động lực,... Đặc biệt là có thể mua với mục đích ổn định giá, thậm chí là tăng giá cổ phiếu.

Xem thêm: Chia cổ tức bằng cổ phiếu 

Đặc điểm của quỹ cổ phiếu

Cổ phiếu quỹ được xem là cổ phiếu chung của các cổ đông và cách tính cổ phiếu quỹ cho từng nhà đầu tư dựa trên tỷ lệ phần trăm mà họ nắm giữ. Bên cạnh đó, cổ phiếu quỹ có đặc điểm nổi bật như sau:

• Cổ phiếu ngân quỹ là tài sản của công ty, giá trị của chúng không được tính vào vốn chủ sở hữu của công ty hay thu nhập trên cổ phiếu. 
• Người nắm giữ loại cổ phiếu này sẽ không được chia lợi tức, không có quyền biểu quyết trong hội đồng quản trị. Đồng thời cũng không được mua thêm cổ phiếu mới hay cổ phiếu ưu đãi.
• Thường được sử dụng như một công cụ cho chiến lược tài chính của công ty. Chẳng hạn như mua để giảm số lượng cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường, “kích cầu tăng giá” hay để thưởng cho nhân viên.
• Sau khi mua cổ phiếu, công ty có thể hủy hoặc bán ra thị trường để thu lợi nhuận.
• Khi mua bán hay hủy thì không ghi nhận lãi/lỗ mà hạch toán cổ phiếu quỹ bằng cách ghi nhận tăng/giảm vốn chủ sở hữu và thặng dư vốn cổ phần.
• Nếu công ty giải thể hay phá sản và tiến hành thanh lý tài sản thì không được nhận lại phần vốn mua cổ phiếu ngân quỹ.
• Việc hạch toán tài khoản cổ phiếu quỹ phải tuân thủ các nguyên tắc kế toán.
• Cổ phiếu quỹ âm khi nào? Đó là khi giá bán thực tế thấp hơn so với giá mua, gây tổn thất cho công ty.

Cổ phiếu quỹ có các đặc điểm khác biệt so với các loại cổ phiếu khác

Tại sao Doanh nghiệp lại mua Treasury Stock - Cổ phiếu quỹ?

Mặc dù, việc nắm giữ loại cổ phiếu ngân quỹ không được chia cổ tức nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn sẵn sàng chi một khoản tiền lớn để mua loại cổ phiếu này. Vậy, lý do mua Treasury Stock của các doanh nghiệp là gì?

Mua đi để bán lại để hưởng lợi nhuận chênh lệch

Nắm giữ cổ phiếu ngân quỹ khi giá giảm và bán đi khi giá tăng cũng là một hình thức đầu tư của các doanh nghiệp để thu lợi nhuận. Dù không được hạch toán khoản tiền này vào lợi nhuận ròng nhưng có thể giúp cải thiện dòng tiền. Đồng thời làm tăng thặng dư vốn cổ phần của doanh nghiệp trong báo cáo tài chính.

Tăng quyền kiểm soát doanh nghiệp

Khi giá cổ phiếu giảm, nhiều cá nhân hay tổ chức sẽ tận dụng thời điểm này để thâu tóm số lượng lớn cổ phiếu. Điều này nhằm mục đích kiểm soát hay chiếm quyền quản trị công ty trong tương lai. Vì vậy, doanh nghiệp cần mua lại cổ phiếu để ngăn chặn trường hợp này.

Doanh nghiệp mua lại cổ phiếu để ngăn chặn các cá nhân thâu tóm cổ phiếu với số lượng lớn

Đảm bảo quyền lợi cổ đông

Khi doanh nghiệp mua lại cổ phiếu của mình, số lượng cổ phiếu còn lại trên thị trường sẽ giảm đi. Như vậy, tỷ lệ sở hữu của các cổ đông khác sẽ tăng lên và giá trị cổ phiếu mà họ đang nắm giữ cũng tăng lên.

Thu hồi cổ phiếu ESOP

Khi có nhân viên nghỉ việc, doanh nghiệp sẽ mua lại cổ phiếu ESOP. Sau đó bán lại cho các nhân sự đang làm việc để tạo động lực, khích lệ cho họ.

Cải thiện chỉ số tài chính

Bằng cách mua lại cổ phiếu trên thị trường, số cổ phiếu đang lưu hành sẽ giảm. Điều này dẫn đến giảm cung cổ phiếu và tăng cầu mua, đẩy giá cổ phiếu lên. Đồng thời, một số chỉ số như ROE, EPS,... cũng gián tiếp tăng lên.

Việc mua lại cổ phiếu giúp kích cầu, đẩy giá cổ phiếu và các chỉ số ROE, EPS tăng lên

Lợi ích khi doanh nghiệp mua lại cổ phiếu quỹ là gì?

Việc nắm giữ cổ phiếu quỹ Treasury Stock mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, cụ thể như sau:

• Việc mua lại cổ phiếu đang phát hành giúp doanh nghiệp thể hiện rằng cổ phiếu đang bị định giá thấp. Đây là thời điểm tốt để đầu tư vào cổ phiếu và chờ đợi tăng giá. Qua đó có thể giúp doanh nghiệp kích thích nhu cầu mua cổ phiếu. Đồng thời lấy lại niềm tin của các cổ đông và nhà đầu tư.
• Mặc dù giá cổ phiếu giảm sâu nhưng doanh nghiệp vẫn quyết định mua lại. Điều này giúp đảm bảo và trấn an các cổ đông rằng hoạt động của doanh nghiệp vẫn rất tốt.
• Thị trường giao dịch cổ phiếu có thể sôi động hơn nhờ tác động của doanh nghiệp. Việc giảm giá của cổ phiếu cũng được kiểm soát tốt hơn, thậm chí là tăng lên nhờ kích cầu.
• Do Treasury Stock không được tính vào số lượng cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường. Thế nên, khi doanh nghiệp thực hiện mua, số lượng cổ phiếu sẽ giảm xuống. Lúc này, thu nhập trên mỗi cổ phiếu sẽ tăng lên, giá cổ phiếu cũng nhờ vậy mà tăng lên.
• Hoạt động mua lại cổ phiếu cũng nhằm mục đích kích cầu, kỳ vọng giá sẽ tăng lên. Đây cũng là một hình thức đầu tư hữu hiệu của doanh nghiệp.
• Thay vì phát hành ESOP, doanh nghiệp có thể mua lại cổ phiếu để thưởng cho nhân viên.

Doanh nghiệp mua cổ phiếu đã phát hành nhằm tạo niềm tin với cổ đông và kích thích tăng giá

Nhược điểm khi mua lại Treasury Stock

Mặc dù, việc mua lại Treasury Stock có thể mang lại một số lợi ích cho doanh nghiệp. Tuy nhiên cũng tồn tại các nhược điểm nhất định.

• Việc mua lại Treasury Stock sẽ khiến cho doanh nghiệp phải chi ra số tiền lớn. Điều này có thể ảnh hưởng đến tài chính của doanh nghiệp và giảm khả năng đầu tư vào các dự án mới hay chi trả cổ tức cho cổ đông.
• Khi mua lại cổ phiếu, số lượng cổ phiếu đang lưu hành của doanh nghiệp sẽ giảm. Do đó, nếu không tính toán kỹ sẽ làm giá cổ phiếu bị ảnh hưởng bởi lượng cung còn lại trên thị trường. Điều này có thể dẫn đến giá cổ phiếu bị giảm thay vì tăng như kỳ vọng.
• Nếu tiến hành mua quá nhiều cổ phiếu quỹ thì có thể dẫn đến tình trạng bị lạm dụng. Từ đó làm mất đi sự an toàn tài chính và gây ảnh hưởng đến các chủ nợ. Ngoài ra, việc mua lại cổ phiếu từ các đối tượng cá nhân nhất định có thể gây hại đến lợi ích của các cổ đông. Đặc biệt, ban lãnh đạo có thể bị cho là lợi dụng chức vụ và sử dụng tài sản doanh nghiệp cho mục đích cá nhân.
• Đôi khi các nhà đầu tư có thể cho rằng khả năng tăng trưởng của cổ phiếu sẽ rất thấp. 

Các quyết định sai lầm có thể khiến mục đích mua Treasury Stock của doanh nghiệp bị phản tác dụng

Vì vậy, nếu doanh nghiệp ra thông báo mua Treasury Stock, các nhà đầu tư cần lưu ý đến một số vấn đề sau đây:

• Xem xét số lượng và giá cổ phiếu được doanh nghiệp thực hiện mua lại.
• Doanh nghiệp có đủ tiền để mua lại cổ phiếu hay không?
• Hình thức mua lại cổ phiếu của doanh nghiệp là khớp lệnh hay thỏa thuận?
• Nắm rõ việc đầu tư vào cổ phiếu quỹ có được nhận cổ tức không?
• Lịch sử vận hành, kinh doanh của doanh nghiệp và ban lãnh đạo có tốt hay không?
• Đánh giá việc công ty mua, công ty bán cổ phiếu quỹ là tốt hay xấu?

Quy định về cổ phiếu quỹ nhà đầu tư cần biết

Trước khi quyết định đầu tư vào cổ phiếu ngân quỹ, đòi hỏi nhà đầu tư cần hiểu rõ về các quy định và điều kiện mua, bán có liên quan. Dưới đây là một số quy định cơ bản mà nhà đầu tư cần biết:

• Doanh nghiệp không được phép mua trên 30% tổng số cổ phiếu phổ thông đang chào bán trên thị trường. Đồng thời cũng không được phép mua một phần hay toàn bộ số cổ phiếu ưu đãi theo quy định.
• Trong vòng 12 tháng trở lại, hội đồng quản trị không được mua trên 10% số cổ phiếu từng loại đã được chào bán.
• Hội đồng quản trị được quyền quyết định về giá mua lại cổ phần nhưng phải thấp hơn giá thị trường ở thời điểm mua.
• Việc mua lại cổ phiếu phải được tất cả các cổ đông thông qua trong thời hạn 30 ngày. Khoảng thời gian này ngang với thời hạn cổ đông gửi lời chào bán thông qua phương thức đảm bảo.

Doanh nghiệp không được phép mua quá 30% số cổ phiếu phổ thông đang lưu hành

Về việc mua bán cổ phiếu quỹ đầu tư thì sẽ có một số điều kiện như sau:

Mua cổ phiếu quỹ cần điều kiện gì?

• Để mua lại cổ phiếu đã phát hành, công ty phải có đủ nguồn vốn để giao dịch theo quy định dựa trên báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất.
• Công ty mẹ mua lại cổ phiếu bằng thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển hoặc các quỹ khác. Tuy nhiên vẫn phải đảm bảo đủ nguồn vốn theo báo cáo tài chính của công ty mẹ. Nếu sử dụng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối để mua thì nguồn vốn giao dịch phải thấp hơn mức lợi nhuận đó.
• Khi mua phải có phương án cụ thể, thời gian thực hiện và nguyên tắc xác định giá.

Bán cổ phiếu quỹ cần điều kiện gì?

• Việc bán cổ phiếu ngân quỹ chỉ được thực hiện sau khi nắm giữ ít nhất 6 tháng kể từ lần mua gần nhất. Quy định này sẽ không tính cho trường hợp bán lại cho nhân viên hay sử dụng để làm cổ phiếu thưởng.
• Tương tự như điều kiện mua, khi bán cũng phải được hội đồng quản trị thông qua. Đồng thời có phương án, thời gian và nguyên tắc xác định giá cụ thể.

Chỉ được bán Treasury Stock có thời gian nắm giữ tối thiểu 6 tháng kể từ lần mua gần nhất

Hướng dẫn cách mua bán cổ phiếu quỹ

Về cách mua cổ phiếu quỹ, doanh nghiệp có cổ phiếu được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán cần tuân thủ các quy định khi thực hiện mua cổ phiếu. Nếu chưa niêm yết thì chỉ được thực hiện thông qua các công ty chứng khoán. 

Việc mua lại cổ phiếu phải kết thúc theo thời gian trong bản công bố thông tin nhưng không quá 30 ngày kể từ khi bắt đầu giao dịch.

Nguyên tắc xác định giá khi doanh nghiệp thực hiện mua cổ phiếu của chính mình theo phương thức thỏa thuận hay khớp lệnh như sau:

• Giá đặt mua ≤ Giá tham chiếu + 50% Biên độ dao động của giá cổ phiếu x Giá tham chiếu,
• Khối lượng đặt mua trong mỗi ngày giao dịch thấp nhất là 3%, cao nhất là 10% tổng khối lượng đã đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Khối lượng đặt mua này sẽ không bao gồm khối lượng hủy lệnh, trừ khi khối lượng mua còn lại dưới 3%.

Các quy định về cách bán Treasury Stock cũng tương tự như cách mua lại cổ phiếu. Riêng nguyên tắc xác định giá khi thực hiện bán sẽ có điểm khác:

• Giá đặt bán ≥ Giá tham chiếu - 50% Biên độ dao động của giá cổ phiếu x Giá tham chiếu,
• Khối lượng đặt bán trong mỗi ngày giao dịch thấp nhất là 3% và cao nhất là 10% tổng khối lượng đã đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Khối lượng đặt bán này sẽ không bao gồm khối lượng hủy lệnh, trừ khi khối lượng bán còn lại dưới 3%.

Các doanh nghiệp có cổ phiếu niêm yết khi mua/bán cổ phiếu ngân quỹ phải tuân thủ các quy định của Sở giao dịch chứng khoán

Những lưu ý khi đầu tư cổ phiếu quỹ

Ngoài việc quan tâm đến quy định, cách mua bán, cũng như giữ cổ phiếu quỹ có được chia cổ tức không, nhà đầu tư cần xây dựng một chiến lược hợp lý. Bên cạnh đó cũng nên nắm được một số lưu ý khi đầu tư như sau:

• Cần cân nhắc đến quyền lợi của toàn bộ cổ đông khi thực hiện giao dịch để đảm bảo sự cân bằng lợi ích của tất cả mọi người.
• Nếu được hội đồng cổ đông chấp thuận, loại cổ phiếu này hoàn toàn có thể bị hủy bỏ để giảm vốn điều lệ.
• Bất cứ khi nào doanh nghiệp cũng có thể phát hành Treasury Stock.
• Phải tính toán thật kỹ về sự sụt giảm nguồn vốn do hoạt động mua lại cổ phiếu đã phát hành. Đồng thời xây dựng các phương án dự phòng để không làm cho hoạt động kinh doanh bị ảnh hưởng.

Ngoài ra, nhiều người còn nhầm lẫn về khái niệm và cách mua cổ phiếu quỹ ETF (hay chứng chỉ quỹ ETF) và Treasury Stock. Vậy điểm khác biệt giữa Treasury Stock và cổ phiếu quỹ ETF là gì? 

Treasury Stock là cổ phiếu đã phát hành được chính doanh nghiệp mua lại và do doanh nghiệp quản lý, không được giao dịch trên sàn. Trong khi đó, ETF được niêm yết và giao dịch trên sàn như một cổ phiếu thông thường. Quỹ được thiết kế để mô phỏng biến động của các chỉ số cổ phiếu, trái phiếu,.... Danh mục chứng chỉ quỹ ETF có thể được quản lý bởi các công ty quản lý quỹ như công ty quản lý cổ phiếu quỹ Dragon Capital, SSI, Mirae Asset,...

Kết luận

Nhìn chung, việc mua lại cổ phiếu quỹ có thể mang đến nhiều lợi ích cho nhà đầu tư. Điển hình như kích thích giá cổ phiếu và các chỉ số ROA, ROE, EPS tăng, tạo ra một khoản lợi nhuận tương đối. Song, không phải lúc nào việc mua cổ phiếu ngân quỹ cũng giúp giá cổ phiếu tăng. Do đó, trước khi quyết định mua loại cổ phiếu này, nhà đầu tư cần nghiên cứu và đánh giá kỹ lưỡng. Hãy để mỗi đồng tiền bỏ ra đều là khoản đầu tư thông minh và mang lại lợi nhuận!

Huỳnh Hà