Chu kỳ thị trường: các thời kỳ, giai đoạn và đặc điểm chung

Những điều cần biết về chu kỳ thị trường

Chu kỳ thị trường là quá trình mà thị trường tăng giá trưởng thành từ lúc hình thành cho đến khi kết thúc và sau đó đảo chiều thành thị trường giá xuống khi các mức tăng quá mức từ thị trường tăng giá được điều chỉnh lại. Các chu kỳ này đã diễn ra theo cách tương tự nhau kể từ khi xuất hiện đầu cơ. Mặc dù không có hai chu kỳ thị trường nào trông giống hệt nhau hay có các động lực cơ bản giống hệt nhau, nhưng chúng thường thể hiện các đặc điểm giống nhau trong mỗi giai đoạn của chu kỳ chủ yếu do bản chất con người và tâm lý thị trường.

Đa số thị trường đi theo hướng tự nhiên và thuộc vào loại chu kỳ thị trường tăng & giảm 'thông thường' trong khi một số biến thành bong bóng dẫn đến sụp đổ. Sự khác biệt giữa cả hai nằm ở mức độ tăng giá của tài sản cơ bản và mức độ gia tăng của tâm lý nhà đầu tư. Dù là trường hợp nào, bài viết sẽ cung cấp hướng dẫn cho những ai muốn tìm hiểu về các thời kỳ khác nhau của chu kỳ thị trường để giúp điều hướng chúng tốt hơn.

Một chu kỳ thị trường có năm thời kỳ chính: Khám phá, Động lực, Bùng nổ, Chuyển tiếp và Giảm giá. Một chu kỳ thị trường đầy đủ có thể chỉ kéo dài một vài năm hay một vài thập kỷ, tùy thuộc vào xu hướng là ngắn hạn hay dài hạn. Thông thường, các xu hướng ngắn hạn hay theo chu kỳ cũng phát triển trong bối cảnh của các xu hướng dài hạn hơn.

Thị trường tăng giá (Bull market)

Thời kỳ khám phá (Discovery Phase)

Thời kỳ này đánh dấu sự khởi đầu của một xu hướng thị trường tăng giá mới nổi và thu hút sự chú ý của phần lớn những người tham gia thị trường. Tuy nhiên, đây là khoảng thời gian mà thị trường giảm giá chính thức kết thúc và thị trường tăng giá mới bắt đầu; động thái này không thể hiện rõ cho đến khi bước sang thời kỳ sau đó trong chu kỳ.

Các giai đoạn trong thời kỳ & Đặc điểm:

• *Thời lượng - Chiếm khoảng 25% chu kỳ.
• Giai đoạn tích lũy – Lúc này các nhà đầu tư thông minh đánh hơi xu hướng mới sắp nổi lên và tiến hành tích lũy chứng khoán với dự đoán về một thị trường tăng giá mới.
• Giai đoạn xu hướng xuất hiện - Được đánh dấu bởi một chuỗi các đợt giá tăng dần với các mức cao và mức thấp mới cao hơn mức cũ.
• Giai đoạn rung lắc – Đà tăng ban đầu mất dần và sự sụt giảm theo sau đủ khiến các nhà đầu tư lo ngại rằng nó sẽ làm lung lay những nhà đầu tư yếu hơn.

Thời kỳ động lực (Momentum phase)

Trong thời kỳ này, xu hướng tăng giá thu hút ngày càng nhiều nhà đầu tư tham gia thị trường khi càng có nhiều người nhận thức về xu hướng. Sự tham gia ngày càng gia tăng cùng sự hào hứng của thị trường càng thúc đẩy xu hướng và tạo ra động lực mạnh mẽ.

Các giai đoạn & Đặc điểm:

• *Thời lượng - Thường là đoạn dài nhất của chu kỳ tăng, chiếm khoảng 35% chu kỳ.
• Giai đoạn hình thành động lực - Trong giai đoạn này, thị trường tăng giá cơ bản trở nên rõ ràng với nhiều người tham gia thị trường hơn. Tâm lý thị trường giúp nuôi dưỡng một xu hướng mạnh.
• Trong giai đoạn đầu của thời kỳ này, các nhà đầu tư phần lớn vẫn chỉ bao gồm các nhà đầu tư sành sỏi, nhưng khi xu hướng trưởng thành, ngày càng có nhiều các nhà đầu tư ít hiểu biết hơn tham gia vào xu hướng này.
• Tâm lý cực đoan bắt đầu xuất hiện - Thái độ đối với thị trường vẫn là lạc quan và có thể duy trì một xu hướng mạnh mẽ và tâm lý không trở nên cực đoan ở mức độ đáng kể cho đến khi kết thúc giai đoạn.
• Bẫy giá giảm –Những lo ngại về sự định giá quá cao và khả năng chu kỳ tăng giá kết thúc dẫn đến một đợt điều chỉnh. Tuy nhiên, sự sụt giảm kết thúc với một đợt mua mới và tạo cơ sở cho thời kỳ tiếp theo của chu kỳ.

Thời kỳ bùng nổ (Blow-off phase)

Đây là thời kỳ mạnh mẽ nhất của thị trường giá tăng khi nó tăng tốc với mức độ tham gia tối đa với sự tham gia của các nhà đầu tư ít hiểu biết nhất (theo ngày). Động thái của những người tham gia thị trường ngày càng trở nên không có cơ sở và trong trường hợp bong bóng thị trường hay thị trường hưng phấn, nó trở nên rất vô lý. Cuối cùng xu hướng tăng giá trở nên không bền vững và thường có xu hướng  đảo chiều đột ngột.

Các giai đoạn & Đặc điểm:

• *Thời lượng – Chiếm gần 10% còn lại của khoảng tăng giá của chu kỳ.
• Giai đoạn tái tạo sự lạc quan - Những người tham gia thị trường xây dựng lại niềm tin sau đợt điều chỉnh cuối cùng dẫn đến những mức cao mới trong chu kỳ. Điều này củng cố tâm lý thị trường tăng giá và quan điểm cho rằng xu hướng này là bền vững, vô hạn định.
• FOMO - ‘Nỗi sợ bỏ lỡ’ bắt đầu xuất hiện khi xu hướng tăng nhanh. Trong giai đoạn này, những người tham gia thị trường ít hiểu biết nhất (tức là công chúng nói chung) tham gia và tin tức được truyền thông rộng rãi hàng ngày.
• Giai đoạn hưng phấn - Tại thời điểm này, nhiều người tham gia thị trường tin rằng chu kỳ thị trường lần này sẽ không theo các quy tắc cũ nữa và giá sẽ tăng vô hạn định.
• Giai đoạn tăng mạnh nhất của thời kỳ bùng nổ khi nhà đầu tư không còn quan tâm đến tính hợp lý nữa và cho rằng giá sẽ tăng vô tận và xa hơn nữa. Giá thậm chí có thể tăng gấp đôi hoặc hơn trong những trường hợp cực đoan trong một khoảng thời gian rất ngắn.
• Giai đoạn các nhà đầu tư thông minh thoát khỏi thị trường - Nhiều nhà đầu tư thông minh thoát ra trong suốt chu kỳ tăng giá này, nhưng ngay cả khi như vậy, nhiều nhà quản lý quỹ đầu cơ tinh vi vẫn bị kết tội theo đuổi lợi nhuận.

Thị trường giá giảm (Bear market)

Thời kỳ chuyển tiếp (Transition phase)

Đây là lúc mà một bước ngoặt lớn hình thành trong tâm lý thị trường, khi chu kỳ chuyển từ tăng giá sang trung lập rồi sang giảm giá. Vẫn có sự lạc quan cho rằng thị trường sẽ tiếp tục tăng cao hơn, nhưng cũng có đủ hoài nghi vào thời điểm này để ngăn lại động thái đó. Nói tóm lại, đó là một quá trình đưa đẩy giữa người mua và người bán.

Các giai đoạn & Đặc điểm:

• *Thời lượng – Chỉ chiếm phần nhỏ của tổng chu kỳ, khoảng 5% của cả quá trình
• Giai đoạn cảnh báo - Đây là lần giảm điểm lớn đầu tiên sau thời kỳ bùng nổ. Nó đóng vai trò như một phát súng cảnh báo, được đánh dấu bằng một đợt bán tháo nhanh chóng và dữ dội. Điều này phá vỡ tinh thần đầu tư theo bản năng của thị trường tăng giá khi những người tham gia thị trường nói chung bắt đầu cảm thấy ít chắc chắn hơn về tương lai.
• Bẫy tăng giá - Đợt phục hồi sau đợt giảm đầu tiên từ mức cao làm ổn định lại tâm lý thị trường, khiến các nhà đầu tư có niềm tin sai lầm rằng đợt bán tháo chỉ là một đợt điều chỉnh tuy mạnh nhưng không đáng lo ngại.
• Giai đoạn mức cao thấp dần - Áp lực mua giảm dần khi tâm lý hoài nghi dẫn đến động thái bán gia tăng. Thị trường bắt đầu hoạt động khác so với trước đây sau những lần điều chỉnh trước đó, thể hiện qua sự chững lại và sự hình thành mức cao thấp hơn.
• Bước ngoặt lớn trong tâm lý thị trường. Tuy vẫn còn sự lạc quan rằng thị trường sẽ tiếp tục tăng cao hơn, nhưng cũng đủ sự hoài nghi ngăn cản động thái đó.
• Giai đoạn phá vỡ - Đỉnh giá (mức giá cao nhất) bắt đầu được xác nhận ở đây khi mức thấp nhất trước đó từ "giai đoạn cảnh báo” bị phá vỡ. Sự biến đổi này trở thành phần gây tổn thất nhất của chu kỳ khi giai đoạn giảm giá bắt đầu lấy đà…

Thời kỳ giảm giá (Deflation phase)

Thị trường đảo chiều chuyển sang giảm giá, và thường bộc lộ ra nhanh chóng, loại bỏ phần giá tăng quá mức tích tụ trong thị trường tăng giá.

Các giai đoạn & Đặc điểm:

• *Thời lượng – chiếm khoảng 25% tổng chu kỳ, nhưng có thể thay đổi lớn vì thời gian kết thúc chu kỳ có thể kéo dài hàng năm
• Giai đoạn loại bỏ phần giá tăng quá mức tích tụ trong các giai đoạn thị trường tăng giá.
• Giai đoạn của nỗi sợ hãi và bỏ cuộc - Trong giai đoạn này, tâm lý đám đông thay đổi rõ ràng khi những người tham gia thị trường nhận ra rằng thị trường tăng giá đã kết thúc. Khi thua lỗ tiếp tục khiến người bán tỏ ra sốt sắng, khiến giá giảm với tốc độ nhanh chóng. Điều này thường dẫn đến tình trạng bán tháo và bỏ cuộc một cách hoảng loạn.
• Giai đoạn bắt đáy - Sau khi bị tổn thất đáng kể, các nhà đầu tư giá trị tìm kiếm cơ hội bắt đáy song các đợt phục hồi lại nhanh chóng thất bại. Cuộc chiến giữa người mua giá trị và người bán còn lại (bán lỗ) giữ cho thị trường dao động theo mức giá ngày càng thấp hơn.
• Giai đoạn tuyệt vọng, kết thúc chu kỳ giảm giá - Sự phẫn nộ ở mức đỉnh điểm khi tổn thất đạt mức tối đa. Lượng bán còn lại sẽ cạn kiệt. Những người tham gia thị trường chơi trò chơi đổ lỗi ở đây và cố gắng tìm kiếm thủ phạm. Khoảng thời gian này có thể diễn ra trong thời gian tương đối ngắn hoặc kéo dài vài năm trước khi bước sang giai đoạn 'Khám phá' mới.

Hoàng Dương - Theo dailyfx.com